05. Ματσίνειος Σχολή – 1o Δημοτικό Σχολείο
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης ιδρύθηκε εξ αρχής ως εκπαιδευτήριο και μάλιστα ως αλληλοδιδακτική σχολή αρρένων, με χορηγία του ευεργέτη καπνέμπορου Μιχαήλ Ματσίνη. Η ανέγερση του κτιρίου έγινε το 1863 και ο ιδρυτής με τη διαθήκη του το 1874 διέθεσε και τους απαραίτητους πόρους για τη συντήρηση και λειτουργία της σχολής.
Η σχολή είχε 6 τάξεις με 4 διδασκάλους και 200 μαθητές που πλήρωναν δίδακτρα. Το 1896 η διοίκηση της Σχολής πέρασε στον Μητροπολίτη Ξάνθης και στη Δημογεροντία, εν μέσω συγκρούσεων με τους κληρονόμους του Ματσίνη, τους οποίους είχε ορίσει ως υπεύθυνους για τη Σχολή στη διαθήκη του.
Το εκπαιδευτήριο αυτό κατά καιρούς λειτούργησε με διάφορες ονομασίες όπως Αστική Σχολή, Εκπαιδευτήρια Ξάνθης. Η σχολή από το 1920 και την απελευθέρωση λειτουργεί ως το 1ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης. Για την προσφορά του αυτή οι Ξανθιώτες τίμησαν τον Ματσίνη ως Εθνικό Ευεργέτη.
Στην κεντρική είσοδο του σχολείου διατηρούνται δυο μαρμάρινες κτητορικές επιγραφές που καταστράφηκαν το 1942 από τους Βούλγαρους και αποκαστάθηκαν το 2005. Οι επιγραφές αυτές αναφέρουν τα έτη ανέγερσης και ανακαίνισης του κτιρίου. Η ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε το 1903 από την Ελληνορθόδοξη κοινότητα της Ξάνθης.
Το κτίριο είναι διώροφο και συμμετρικό στην κάτοψή του, με κεντρικό διάδρομο κατά τον μεγάλο άξονά του, με αίθουσες εκατέρωθεν. Οι αίθουσες διδασκαλίας βρίσκονται στους δυο ορόφους και στο υπόγειο, ενώ στο ισόγειο διαμορφώνεται ένας ενιαίος χώρος εκδηλώσεων. Το κτίριο είναι χτισμένο σε νεοκλασικό στυλ, με μεγάλα παράθυρα και στους δυο ορόφους.
Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από λιθοδομή και αποτελείται από έναν όροφο, ισόγειο και υπόγειο. Το υπόγειο χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες και οι άλλοι δύο όροφοι ως χώροι διδασκαλίας και γραφεία. Στις όψεις του κτιρίου διακρίνονται πληθώρα ανοιγμάτων που περιβάλλονται από διακοσμητικές κορνίζες.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης ιδρύθηκε εξ' αρχής ως εκπαιδευτήριο και μάλιστα ως αλληλοδιδακτική σχολή αρρένων, με χορηγία του ευεργέτη καπνέμπορου Μιχαήλ Ματσίνη, ο οποίος διέθεσε με τη διαθήκη του το 1874 και τους απαραίτητους πόρους για τη συντήρηση και λειτουργία της. Η ανέγερση του κτιρίου έγινε το 1863.
Η σχολή είχε 6 τάξεις με 4 διδασκάλους και 200 μαθητές που πλήρωναν δίδακτρα. Το 1896 η διοίκηση της Σχολής πέρασε στον Μητροπολίτη Ξάνθης και στη Δημογεροντία, εν μέσω συγκρούσεων με τους κληρονόμους του Μιχαήλ Ματσίνη, τους οποίους είχε ορίσει ως υπεύθυνους για τη Σχολή στη διαθήκη του.
Το εκπαιδευτήριο αυτό κατά καιρούς λειτούργησε με διάφορες ονομασίες όπως Αστική Σχολή, Εκπαιδευτήρια Ξάνθης. Η σχολή από το 1920 και την απελευθέρωση λειτουργεί ως το 1ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης. Για την προσφορά του αυτή οι Ξανθιώτες τον τίμησαν ως Εθνικό Ευεργέτη.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το κτίριο είναι διώροφο και συμμετρικό στην κάτοψή του, με κεντρικό διάδρομο κατά τον μεγάλο άξονά του, με αίθουσες εκατέρωθεν. Οι αίθουσες διδασκαλίας βρίσκονται στους δυο ορόφους και στο υπόγειο, ενώ στο ισόγειο διαμορφώνεται ένας ενιαίος χώρος εκδηλώσεων. Το κτίριο είναι χτισμένο σε νεοκλασικό στυλ, με μεγάλα παράθυρα και στους δυο ορόφους.
Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από λιθοδομή και αποτελείται από έναν όροφο, ισόγειο και υπόγειο. Το υπόγειο χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες και οι άλλοι δύο όροφοι ως χώροι διδασκαλίας και γραφεία. Στις όψεις του κτιρίου διακρίνονται πληθώρα ανοιγμάτων που περιβάλλονται από διακοσμητικές κορνίζες.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Στην κεντρική είσοδο του σχολείου διατηρούνται δυο μαρμάρινες κτητορικές επιγραφές που καταστράφηκαν το 1942 από τους Βούλγαρους και αποκαστάθηκαν το 2005. Οι επιγραφές αυτές αναφέρουν τα έτη ανέγερσης και ανακαίνισης του κτιρίου. Η ανέγερση έγινε το 1863 από τον Μιχαήλ Ματσίνη και η ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε το 1903 από την Ελληνορθόδοξη κοινότητα της Ξάνθης.
Σκοπός - Χρήση: Σχολικό κτίριο
Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/11/63051, ΦΕΚ 73/86 - Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/1592/25502, ΦΕΚ 455/87
Χρονολόγηση (περίοδος): Δεύτερο μισό 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: 1863
Τοποθεσία μνημείου: 41.144345271959736, 24.88758392064405
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Παπαδοπούλου-Χούχου, Αλ. 2023. Η Εκπαίδευση στην Ξάνθη 1856-1912. Ξάνθη: ΠΑΚΕΘΡΑ.
• Αλεξόπουλος, Α. 2012. “Η Οργάνωση και το έργο της Δημογεροντίας Ξάνθης κατά την Περίοδο 1892-1912.” Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
• Μαυρίδης, Δ., επιμ. 2008. Ξάνθη, η πόλη με τα χίλια χρώματα. Ξάνθη: ΠΑΚΕΘΡΑ.
• Αϊβαλιώτης Β. 2007. Ξάνθη, Γλυκυτάτη Μητριά. Ξάνθη: ΠΑΚΕΘΡΑ.
• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού». Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 38.
Διεύθυνση: Μιχαήλ Ματσίνη 1
Επισκέψιμο: Όχι