63. Χάνι Μωυσή
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το κτίριο χτίστηκε από τον Εβραίο καπνέμπορο Ααρών Μωυσή και αποτελεί ένα από τα 53 χάνια (ξενοδοχεία) που είχε η Ξάνθη κατά την περίοδο της ακμής της. Η ανάπτυξη της καλλιέργειας, επεξεργασίας και του εμπορίου του καπνού είχε ως αποτέλεσμα την προσέλκυση ταξιδιωτών και εμπόρων στην πόλη της Ξάνθης. Αυτή η κατάσταση είχε ως συνέπεια να ανοικοδομηθούν πολλά καταλύματα (χάνια) από το 1860 έως το 1910, τα οποία μάλιστα ανήλθαν συνολικά σε 53. Ορισμένα από αυτά τα χάνια συνέχιζαν να λειτουργούν ως πανδοχεία έως τη δεκαετία του 1970.
Το κτίριο αυτό, που χτίστηκε από τον καπνέμπορο Μωυσή, διαμορφώθηκε γύρω από μια αυλή, έναν κεντρικό ανοιχτό χώρο, απαραίτητο για τους ελιγμούς των κάρων και των αμαξών. Γύρω από αυτόν διατάχθηκαν σε σειρά δωμάτια σε όροφο με ηλιακό εξώστη («χαγιάτι») που σώζονται μερικώς σήμερα, στην αριστερή πλευρά του κτίσματος. Στο ισόγειο του κτιρίου υπήρχαν στάβλοι για τα ζώα. Η είσοδος, που δε σώζεται ολόκληρη σήμερα, ήταν τοξωτή, αρκετά μεγάλη για να χωράει να περάσει ένα κάρο, βρισκόταν επι της οδού Μαυρομιχάλη και έκλεινε τη νύχτα για λόγους ασφαλείας. Το συγκρότημα είναι πιθανώς χτισμένο από Ηπειρώτες μάστορες και ακολουθεί τα πρότυπα της Βαλκανικής αρχιτεκτονικής.
Σήμερα διατηρείται ένα τμήμα του, ενώ η νότια πλευρά του και τμήμα της δυτικής πλευράς έχουν γκρεμιστεί. Ένα μέρος του ανήκει σε ιδιώτη κι ένα μέρος του στον Δήμο Ξάνθης, ο οποίος το παραχωρεί σε Πολιτιστικό Σύλλογο της πόλης, για να λειτουργήσει ως ένα από τα στέκια στις Γιορτές Παλιάς Ξάνθης.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το κτίριο χτίστηκε από τον Εβραίο καπνέμπορο Ααρών Μωυσή και αποτελεί ένα από τα 53 χάνια (ξενοδοχεία) που είχε η Ξάνθη κατά την περίοδο της ακμής της. Η ανάπτυξη της καλλιέργειας, επεξεργασίας και του εμπορίου του καπνού είχε ως αποτέλεσμα την προσέλκυση ταξιδιωτών και εμπόρων στην πόλη της Ξάνθης. Αυτή η κατάσταση είχε ως συνέπεια να ανοικοδομηθούν πολλά καταλύματα (χάνια) από το 1860 έως το 1910, τα οποία μάλιστα ανήλθαν συνολικά σε 53. Ορισμένα από αυτά τα χάνια συνέχιζαν να λειτουργούν ως πανδοχεία έως τη δεκαετία του 1970.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το κτίριο διαμορφώθηκε γύρω από μια αυλή, έναν κεντρικό ανοιχτό χώρο. Γύρω από αυτόν διατάχθηκαν σε σειρά δωμάτια σε όροφο με ηλιακό εξώστη («χαγιάτι») που σώζονται μερικώς σήμερα στην αριστερή πλευρά του κτίσματος. Στο ισόγειο του κτιρίου υπήρχαν στάβλοι για τα ζώα. Η είσοδος, που δε σώζεται ολόκληρη σήμερα, ήταν τοξωτή, αρκετά μεγάλη για να χωράει να περάσει ένα κάρο, βρισκόταν επι της οδού Μαυρομιχάλη και έκλεινε τη νύχτα για λόγους ασφαλείας.
Το συγκρότημα είναι πιθανώς χτισμένο από Ηπειρώτες μάστορες και ακολουθεί τα πρότυπα της Βαλκανικής αρχιτεκτονικής. Τη δεκαετία του 1970 το χάνι υπέστη ζημιές λόγω πυρκαγιών (με βάση προφορικές μαρτυρίες). Σήμερα διατηρείται ένα τμήμα του, ενώ η νότια πλευρά του και τμήμα της δυτικής πλευράς έχουν γκρεμιστεί.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Έχει χαρακτήρα παραδοσιακό και λαϊκό και είναι περίκλειστο με λίγα ανοίγματα στους περιβάλλοντες τοίχους. Το εσωτερικό της αυλής αποτελείται από μεγάλο κενό χώρο για τους ελιγμούς των κάρων και των αμαξών. Το πανδοχείο περιελάμβανε καφενείο, διώροφο κτίσμα με 20 δωμάτια, στάβλο και αποθήκη. Η συνολική του έκταση είναι 941 τμ. Το πανδοχείο διέθετε ιδιόκτητη παροχή νερού.
Σκοπός - Χρήση: Ξενοδοχείο, Κατοικία, Πολιτιστικός χώρος
Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/3246/69828, ΦΕΚ 142/83
Χρονολόγηση (περίοδος): Τέλη 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: Τέλη 19ου αιώνα
Τοποθεσία μνημείου: 41.14244738219298, 24.887928870077626
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Στραπατσάκη, Β. 2009. “To Χάνι της οδού Μαυρομιχάλη στην Ξάνθη: Αποκατάσταση και Αξιοποίηση” (διπλ. εργασία).
• Ζαρκάδα, Χ. 1982. “Τα Χάνια της Ξάνθης”, Θρακικά Χρονικά 37: 189–207.
• Ντάνης, Δ. 2018. “Διαχείριση και Ανάδειξη Διατηρητέων Κτιρίων του Yπουργείου Πολιτισμού στην πόλη της Ξάνθης μέσω Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών”.
• Γεωργαντζής, Π. 1983. “Τα Χάνια Της Ξάνθης και η συμβολή τους στη διαμόρφωση της πόλης”, Θρακικά Χρονικά 38: 133– 38.
Διεύθυνση: Μαυρομιχάλη 4
Επισκέψιμο: Όχι