43. Σουνέ Τζαμί
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το τέμενος Σουνέ βρίσκεται στην ομώνυμη συνοικία, η οποία αποτελούσε τον τόπο κατοικίας των Οθωμανών διοικητικών αξιωματούχων. Σύμφωνα με πληροφορίες από κώδικα του 17ου- 18ου αιώνα, το τέμενος ανεγέρθηκε κάποια στιγμή κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, σε θέση που ενδεχομένως προϋπήρχε μεστζίτ (τόπος προσευχής χωρίς μιναρέ).
Η είσοδος στον προαύλιο χώρο του τεμένους, όπου υπάρχει κρήνη για το τελετουργικό πλύσιμο πριν την προσευχή, πραγματοποιείται από πρόπυλο, κατασκευασμένο από τοπική πέτρα.
Το κεντρικό κτίριο του τεμένους είναι μια μικρής κλίμακας λιθόκτιστη τετράγωνη αίθουσα προσευχής με χώρο εισόδου. Κατά τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε η προσθήκη μιας απλής κατασκευής σε όλο το μήκος της βορειοδυτικής όψης του αρχικού κτιρίου του τεμένους για τη δημιουργία ενός πρόσθετου χώρου προσευχής.
Στην κεντρική αίθουσα βρίσκεται ο τοίχος της κίμπλα (με κατεύθυνση προς την Κάαμπα στην Μέκκα) με το μιχράμπ (ημικυκλική εσοχή), διαμορφωμένο με σταγόνες και ανάγλυφες, γύψινες, έγχρωμες περιμετρικές διακοσμήσεις με έντονες επιδράσεις μπαρόκ, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν σε μεταγενέστερη φάση.
O εσωτερικός χώρος του τεμένους καλύπτεται από χαμηλό θόλο, ξύλινης κατασκευής. Ο γυναικωνίτης βρίσκεται σε υπερυψωμένο επίπεδο.
Στη δυτική πλευρά του τεμένους βρίσκεται ο μιναρές (πυργοειδής κατασκευή από όπου γινόταν το κάλεσμα για την προσευχή), κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο. Στην εξωτερική του πλευρά υπάρχει κτητορική επιγραφή, η οποία περιλαμβάνει ένα απόσπασμα από το Κοράνι και τη χρονολογία 1888, έτος κατά το οποίο πραγματοποιήθηκαν εργασίες επέκτασης του κτιρίου.
Ο προαύλιος χώρος του τεμένους περιορίστηκε σημαντικά στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες επέκτασης του κτιρίου.
Το τέμενος είναι ανοιχτό 5 φορές τη μέρα κατά την προσευχή.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το τέμενος Σουνέ βρίσκεται στην ομώνυμη συνοικία, η οποία αποτελούσε τον τόπο κατοικίας των Οθωμανών διοικητικών αξιωματούχων. Δε γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία της ίδρυσής του. Σύμφωνα με πληροφορίες που αντλούμε από έναν κώδικα του 17ου – 18ου αιώνα, το τέμενος πρέπει να ανεγέρθηκε σε κάποια στιγμή κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα σε θέση που ενδεχομένως προϋπήρχε μεστζίτ. Το τέμενος Σουνέ αποτελεί τμήμα ενός μεγάλου κτιριακού συγκροτήματος, το οποίο περιλάμβανε ιεροδιδασκαλείο (μεντρεσέ), καθώς και ένα ανεξάρτητο κτίριο σε σχήμα π, η αρχική χρήση του οποίου παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη. Εντοπίζονται τρεις φάσεις στην οριστική διαμόρφωση του τεμένους, κάτι που επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη τριών διακριτών μορφολογικών ενοτήτων στην αρχιτεκτονικη του κτιρίου.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το κεντρικό κτίριο του τεμένους είναι μια μικρής κλίμακας λιθόκτιστη κατασκευή, η οποία περιλαμβάνει μια τετράγωνη θολωτή αίθουσα προσευχής με χώρο εισόδου. Σε υψηλότερο επίπεδο πάνω από αυτή βρίσκεται ο γυναικωνίτης. Στον εσωτερικό χώρο του τεμένους, ακριβώς απέναντι από την κεντρική είσοδο βρίσκεται ο τοίχος της κίμπλα με νοτιοανατολικό προσανατολισμό. Εκεί βρίσκεται το μιχράμπ που είναι διαμορφωμένο με σταγόνες και ανάγλυφες, γύψινες, έγχρωμες περιμετρικές διακοσμήσεις με έντονες επιδράσεις μπαρόκ, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν σε μεταγενέστερη φάση. O εσωτερικός χώρος του τεμένους καλύπτεται από χαμηλό θόλο, ξύλινης κατασκευής. Στην αριστερή πλευρά της πρόσοψης υπάρχει ένα μικρότερο μιχράμπ, εξαιρετικά λιτής κατασκευής, η ύπαρξη του οποίου αποτελεί ένδειξη ότι σε εκείνο το σημείο προϋπήρχε κάποιος υπαίθριος χώρος προσευχής. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται και από την ύπαρξη τεσσάρων λίθινων βάσεων από τους κίονες στήριξης του υπόστεγου, οι οποίες βρίσκονται στην αριστερή πλευρά της εισόδου του τεμένους μπροστά στο χώρο της κρήνης. Στη δυτική πλευρά του κτιρίου βρίσκεται ο μιναρές. Είναι κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο, με λαξευτές ολόσωμες σφηνοειδείς βαθμίδες. Στην εξωτερική του πλευρά υπάρχει κτητορική επιγραφή, η οποία περιλαμβάνει ένα απόσπασμα από το Κοράνι και τη χρονολογία 1888, έτος κατά το οποίο πραγματοποιήθηκαν εργασίες επέκτασης του κτιρίου. Το τέμενος περιλάμβανε αρχικά μεγάλη αυλή, η οποία περιορίστηκε σε μεταγενέστερη φάση από την επέκταση του κτιρίου. Η μετατροπή του ημιυπαίθριου χώρου σε κλειστό και η ταυτόχρονη επέκτασή του στα τέλη του 19ου αιώνα έδωσε μια πιο μεγαλειώδη εμφάνιση στο τέμενος, καθώς διαφοροποίησε την κλίμακα και το ύφος του κτιρίου. Η είσοδος στον προαύλιο χώρο του τεμένους πραγματοποιείται από πρόπυλο, το οποίο είναι κατασκευασμένο από τοπική πέτρα. Κατά τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε η προσθήκη μιας απλής κατασκευής σε όλο το μήκος της βορειοδυτικής όψης του αρχικού κτιρίου του τεμένους για τη δημιουργία ενός πρόσθετου χώρου προσευχής.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Το τέμενος των Σουνιτών βρίσκεται στην οδό Σκιάθου και 9ης Μεραρχίας, στην παλιά συνοικία Σουνέ Μαχαλεσί. Είναι ένα τετράπλευρο οικοδόμημα με υπερυψωμένο γυναικωνίτη. Το μιχράμπ (ημικυκλική εσοχή στο τείχος του τεμένους με κατεύθυνση στη Μέκκα) είναι απλό και φέρει ανατολίτικης αντίληψης μπαρόκ διακοσμήσεις. Το μιμπέρ (υπερυψωμένο βήμα για τον Ιμάμη εσωτερικά του τεμένους) φέρει επίσης απλό διάκοσμο. Ο μιναρές είναι κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο και η βάση του από γκρίζο. Είναι χρονολογημένο από τα τέλη του 17ου μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα. Με την ανάπτυξη της οικονομίας του καπνού έγινε το τζαμί της συνοικίας των πλουσίων μουσουλμάνων. Στα τέλη του 19ου αιώνα εξελίχθηκε σε σημαντικό επιβλητικό συγκρότημα, με κτίριο μουφτείας πιθανώς και έξοχο ιεροσπουδαστήριο, με αρχιτεκτονική επηρεασμένη από τη δυτικότροπη αρχιτεκτονική των καπναποθηκών της πόλης.
Σκοπός - Χρήση: Θρησκευτικό κτίριο
Χαρακτηρισμός: Προστατεύεται αυτοδίκαια, Αρμόδια Υπηρεσία: ΕΦΑ Ξάνθης
Χρονολόγηση (περίοδος): Δεύτερο μισό του 17ου αιώνα
Έτος κατασκευής: Δεύτερο μισό του 17ου αιώνα
Τοποθεσία μνημείου: 41.14043531274064, 24.884290903960736
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Χρύσα Μελκίδη Τα μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Αθήνα 2007
• Μάνος Στεφανίδης, Τα τεμένη της Θράκης. Εισαγωγή στην αισθητική του Ισλάμ, Μίλητος, Αθήνα 2002
Διεύθυνση: 9ης Μεραρχίας 47 και Σκιάθου
Επισκέψιμο: Όχι