Ο οικισμός της Παλιάς Πόλης

Η παλιά πόλη Ξάνθης είναι κτισμένη αμφιθεατρικά µε φυσικό όριο προς βορρά τους πρόποδες του βουνού Γέρακα, ανατολικά το ποταμό Κόσυνθο και δυτικά τις απότομες υψομετρικές διαφορές του εδάφους.
image

Η πρώτη φάση οικοδόμησης της σημερινής Παλιάς Πόλης Ξάνθης τοποθετείται στα 1830-1845 και ειδικότερα µετά από τους καταστρεπτικούς σεισμούς του Μαρτίου και του  Απριλίου  του  1829.  Οικοδόμοι από τη ∆υτική Μακεδονία και την Ήπειρο, προσκλήθηκαν τότε και άρχισαν να ανοικοδομούν εκκλησίες, οικίες και δημόσια κτήρια, διατηρώντας κατά μεγάλο µέρος τον παλαιότερο πολεοδομικό ιστό της πόλης.

Η δεύτερη φάση οικοδομικής ανάπτυξης της Ξάνθης τοποθετείται µετά την καταστροφή της Γενισέας (1870), και τη µεταφορά του διοικητικού κέντρου της περιοχής στην πόλη. 

Χάρτης 1.1‐ Η θέση της Παλιάς Πόλης στην πόλη της Ξάνθης, σύμφωνα με το Π. Διάταγμα του 1996

Η µορφολογία του πολεοδομικού ιστού της πόλης

αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των µεσαιωνικών περιτειχισμένων οικισμών, στους οποίους η ανάπτυξη του δικτύου των δρόμων παρουσιάζει µια διαχρονική εξέλιξη. Γνώμονας για αυτό υπήρξε η άνετη και ταχύτερη διαδρομή προς τα κυριότερα σημεία του οικισμού, όπως την ακρόπολη, τις πύλες εισόδου-εξόδου και τα σημαντικά κτήρια, σε συνάρτηση πάντα µε το ανάγλυφο του εδάφους. Έτσι, η ακανόνιστη και "δαιδαλώδης" εκ πρώτης όψεως σημερινή διάταξη των δρόμων είναι αποτέλεσμα συνεχούς διεργασίας και όχι µιας ad hoc χάραξης.

Το ατείχιστο αρχικά "χωρίον", όπως αποκαλείται η Ξάνθη σε χρυσόβουλο του 1083, περιτειχίζεται και θεωρείται πλέον φρούριο επί της εποχής της αυτοκρατορίας των Αγγέλων, δηλαδή από το 1185. Η µη ορθοκανονική διάταξη των δρόμων εντός του οχυρωμένου οικισμού, έχει σαν αποτέλεσμα τη συνεχή εναλλαγή των οπτικών φυγών των δρόµων της πόλης, µε τις γωνίες των σπιτιών να προεξέχουν και να δεσπόζουν, ελέγχοντας κάθε πέρασμα για καθαρά αμυντικούς αρχικά σκοπούς και τη µετεξέλιξή τους σε στοιχείο κοινωνικής επικοινωνίας αργότερα, µέσω των παραθύρων των σαχνισιών. Αντίστοιχα συμβαίνει και µε τις πλατείες και γενικότερα τα πλατώματα που δημιουργούν οι δρόμοι.

Λόγω της µικρής έκτασης του οικισµού της Παλιάς Πόλης

και των περιορισμένων ορίων του, η δόµηση είναι αρκετά πυκνή και τα σχήματα των οικοπέδων συνήθως τραπεζιοειδούς µορφής. Τα εμβαδά των κατοικιών είναι συνήθως 80µ2 περίπου και οι κατοικίες των εύπορων αστών είναι µεγαλύτερες συνήθως µε εμβαδόν που κυμαίνεται από τα 150 έως τα 180µ2 περίπου.

Τα κτήρια στην παλιά πόλη της Ξάνθης είναι συνήθως µονώροφα ή διώροφα και σε ελάχιστες περιπτώσεις τριώροφα. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις υπάρχει ένας ηµιυπόγειος αποθηκευτικός χώρος που συνδυάζεται µε µεσοπάτωµα. Στον οικισμό υπάρχει και ένας µεγάλος αριθμός µονώροφων λαϊκών κατοικιών, ισόγειων ή µε ημιυπόγειο. Οι πολυτελείς αστικές κατοικίες των αρχών του 20ού αιώνα, αποτελούνται συνήθως από ισόγειο και δύο ορόφους ή από ισόγειο και όροφο µε υπερυψωµένο υπόγειο. 




Στα κτήρια δημόσιας χρήσης, οι όροφοι συνήθως δεν ξεπερνούν τους τρεις, και το µέγιστο ύψος µπορεί να φθάνει τα 13,5–14µ. χωρίς τη στέγη (∆ηµαρχείο). Τα κτήρια αυτά εμφανίζονται ιδιαίτερα επιβλητικά σε σχέση µε την κλίμακα των κατοικιών, τόσο όσον αφορά το ύψος και το εμβαδό της κάλυψης τους, όσο και το πλαστικό διάκοσµό του.

Η κατοικία, αποτελούσε την κύρια χρήση των κτηρίων στην παλιά πόλη της Ξάνθης. Σε λίγες περιπτώσεις παρατηρείται η χρήση του ισόγειου σαν κατάστημα, ή σαν αποθηκευτικός χώρος, ή σαν χώρος επεξεργασίας φύλλων καπνού. Στην κατηγορία των δημόσιων κτηρίων υπάγονται τα διοικητικά κτήρια, τα θρησκευτικά κτήρια, τα εκπαιδευτικά κτήρια καθώς και κτήρια κατοικιών που στεγάζουν σήμερα δημόσιες λειτουργίες. Τα εμπορικά κτίρια περιλαμβάνουν καταστήματα, εργαστήρια, και χώρους αναψυχής και κοινωνικών συναθροίσεων. 


image
image

Με την Υπουργική Απόφαση του ΥΠ.ΠΟ. υπ.αρ.ΑΡΧ/Α1/Φ31/10500/1151/05-05-76, ΦΕΚ.661/Β΄/27-05-76 χαρακτηρίστηκε η παλιά πόλη της Ξάνθης σύμφωνα με το Ν.1469/50 ως «τόπος χρήζων ειδικής κρατικής προστασίας» και με την υπ.αρ.ΑΡΧ/Α1/Φ31/5245/6006/07-02-77 (ΦΕΚ.142/Β΄/25-02-77) Απόφαση του ΥΠ.ΠΟ. αποχαρακτηρίστηκε το νοτιότερο τμήμα της διατηρητέας ζώνης.

Σύμφωνα με την Υ.Α.ΥΜΑΘ/5385/24-11-1995 (ΦΕΚ1097/Δ/14-12-1995) χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα πεντακόσια ενενήντα τρία (593) κτίρια στον οικισμό της Παλιάς Πόλης Ξάνθης. Τα κτίσματα αυτά διακρίνονται σε διατηρητέα κατηγορίας Α’, Β’ και Γ’ με τα κτίρια της Α’ και Β’ κατηγορίας να είναι τα πιο αξιόλογα.


image
image

Τα κτήρια στην παλιά πόλη της Ξάνθης είναι συνήθως µονώροφα ή διώροφα και σε ελάχιστες περιπτώσεις τριώροφα

image
image
Όροι ΧρήσηςΠολιτική ΑπορρήτουCopyright 2024 by Δήμος Ξάνθης
Back To Top