35. Αρχοντικό Ντανιέλ - Πολυχώρος Τέχνης και Σκέψης
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το κτίριο οικοδομήθηκε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, από τον Ισαάκ Ντανιέλ. Ο Ντανιέλ ήταν εβραϊκής καταγωγής και ήρθε στην Ξάνθη από τις Σέρρες, για να εργαστεί αρχικά ως φαρμακοποιός, στη συνέχεια ως ασφαλιστικός αντιπρόσωπος της εταιρείας Union de Paris και καπνέμπορος.
Ο Ντανιέλ έμεινε στο σπίτι αυτό μαζί με τη σύζυγό του Σολ μέχρι τον θάνατό του το 1924, ενώ η τελευταία συνέχισε να κατοικεί εκεί μέχρι και το 1927. Τον 2ο όροφο του κτίσματος νοίκιασε ο Γεώργιος Χατζιδάκις, πατέρας του Μάνου, έως το 1930. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 το μέγαρο περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο μετά από κατάσχεση λόγω χρεών από φόρους κληρονομιάς. Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο κτίριο στεγάστηκαν οικονομικές υπηρεσίες του δημοσίου.
Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής του 1941-1944 χρησιμοποιήθηκε ως έδρα του βουλγαρικού στρατού που έδρευε στην περιοχή. Μετά το 1945 το κτίριο στέγασε το τοπικό Φρουραρχείο και τη Στρατολογική Υπηρεσία. Το 2000 το κτίσμα παραχωρήθηκε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αποκαταστάθηκε και σήμερα στεγάζει τον Πολυχώρο Τέχνης και Σκέψης αφιερωμένο στη μνήμη του διάσημου μουσικοσυνθέτη που γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1925, Μάνου Χατζιδάκι.
Το αρχοντικό Ντανιέλ καταλαμβάνει μια συνολική επιφάνεια 1.492 τ.μ. και γι’ αυτό ήταν γνωστό ως «το Μεγάλο Σπίτι» ή “la Grande Maison”. Αποτελείται από ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο, πρώτο και δεύτερο όροφο, με δύο διακριτές λειτουργίες: την κατοικία, στην οποία η πρόσβαση γίνεται από την κεντρική είσοδο, και την εμπορική χρήση, με καταστήματα και γραφεία, εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου.
Το αρχοντικό Ντανιέλ αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, κυρίαρχου ρεύμα της εποχής. Η εξωτερική όψη του κτιρίου χαρακτηρίζεται από τη χρήση των κόκκινων τούβλων και κεραμικών στοιχείων, όπως επίκρανα, φουρούσια και γεισίποδες, τα οποία προσδίδουν ελαφράδα.
Στο εσωτερικό το κτίριο είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες σε όλους τους χώρους και με σημαντικές οροφογραφίες, που έχουν φιλοτεχνηθεί από καλλιτέχνες, πιθανόν γαλλικής καταγωγής.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το κτίριο οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, από τον Ισαάκ Ντανιέλ. Ο Ντανιέλ ήταν εβραϊκής καταγωγής και ήρθε στην Ξάνθη από τις Σέρρες, για να εργαστεί αρχικά ως φαρμακοποιός. Πολύ γρήγορα όμως εκμεταλλεύτηκε το ευνοϊκό επιχειρηματικό κλίμα που διαμορφώθηκε στην περιοχή από τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη και δραστηριοποιήθηκε σε διάφορα πεδία, όπως οι ασφάλειες ζωής και πυρός ως ασφαλιστικός αντιπρόσωπος της εταιρείας Union de Paris, οι τραπεζικές συναλλαγές και το καπνεμπόριο.
Ο Ντανιέλ έμεινε στο σπίτι αυτό μαζί με τη σύζυγό του Σολ μέχρι τον θάνατό του το 1924, ενώ η τελευταία συνέχισε να κατοικεί εκεί μέχρι και το 1927. Τον 2ο όροφο του κτίσματος νοίκιασε ο Γεώργιος Χατζιδάκις, πατέρας του Μάνου, έως το 1930. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 το μέγαρο περιήλθε στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου μετά από κατάσχεση και πλειστηριασμό που πραγματοποιήθηκε λόγω χρεών από φόρους κληρονομιάς. Κατά τα επόμενα χρόνια μέχρι και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο κτίριο στεγάστηκαν οικονομικές υπηρεσίες του δημοσίου, όπως το τοπικό παράρτημα της Οικονομικής Εφορίας.
Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής του 1941-1944 χρησιμοποιήθηκε ως έδρα της διοίκησης της μεραρχίας του βουλγαρικού στρατού που έδρευε στην περιοχή. Μετά το 1945 το κτίριο στέγασε το τοπικό Φρουραρχείο και τη Στρατολογική Υπηρεσία. Το 1957 εκδηλώθηκε φωτιά στο κτίριο, που υπέστη ζημιές. Το 2000 το κτίσμα παραχωρήθηκε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αποκαταστάθηκε και σήμερα στεγάζει τον Πολυχώρο Τέχνης και Σκέψης αφιερωμένο στη μνήμη του διάσημου μουσικοσυνθέτη που γεννήθηκε στην Ξάνθη, Μάνου Χατζιδάκι.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το αρχοντικό Ντανιέλ καταλαμβάνει μια συνολική επιφάνεια 1.492 τ.μ. και γι’ αυτό ήταν γνωστό ως «το Μεγάλο Σπίτι» ή “la Grande Maison”. Αποτελείται από τέσσερα επίπεδα, με ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο, πρώτο και δεύτερο όροφο. Το κτίριο εξυπηρετούσε δύο διακριτές λειτουργίες: την κατοικία, στην οποία η πρόσβαση γίνεται από την κεντρική είσοδο, και την εμπορική χρήση, με τα καταστήματα και τα γραφεία, τα οποία εκτείνονται εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου, επί της οδού Κονίτσης και στην πλευρά της Βενιζέλου.
Το αρχοντικό Ντανιέλ αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, κυρίαρχου ρεύμα της εποχής. Η εξωτερική όψη του κτιρίου χαρακτηρίζεται από τη χρήση και την πλοκή των εμφανών κόκκινων τούβλων και άλλων κεραμικών στοιχείων, όπως επίκρανα, φουρούσια και γεισίποδες, τα οποία προσδίδουν ελαφράδα στο στιβαρό σύνολο.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Στο εσωτερικό του το κτίριο είναι διακοσμημένο με περίτεχνες τοιχογραφίες σε όλους τους χώρους, τόσο στα καταστήματα όσο και στους χώρους κατοικίας, καθώς και πολύ σημαντικές οροφογραφίες. Η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών δείχνει ότι έχουν φιλοτεχνηθεί από ικανούς και έμπειρους καλλιτέχνες, κατά πάσα πιθανότητα γαλλικής καταγωγής. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι επίσης τα μαρμάρινα δάπεδα σε διάταξη σκακιέρας, στον κεντρικό διάδρομο του ισογείου, καθώς και η μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί από το ισόγειο στον πρώτο όροφο.
Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Εμπορικός χώρος, Διοικητικό κτίριο, Πολιτιστικός χώρος
Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/218/9600, ΦΕΚ 165/95
Χρονολόγηση (περίοδος): Τέλη 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: Τέλη 19ου αιώνα
Τοποθεσία μνημείου: 41.140697146693434, 24.88659082633329
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Βασίλης Αϊβαλιώτης, Ξάνθη γλυκυτάτη μητριά, ΠΑΚΕΘΡΑ, Ξάνθη 2007
• Το αρχοντικό Ντανιέλ «Grande Maison» Πολυχώρος τέχνης και σκέψης «Μάνος Χατζιδάκις» (Μαρία Δούση επιμ.), Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης – Περιφερειακή Ενότητα
Ξάνθης, Ξάνθη 2014
• Ειρήνη Βραχλιώτη, «Branding κτιρίων με ιστορική κληρονομιά. Μελέτη περίπτωσης “Οικία Μάνου Χατζιδάκι” στην παλιά πόλη της Ξάνθης», αδημοσίευτη διπλωματική εργασία στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), Αθήνα 2020
• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού».
Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 150
Διεύθυνση: Ελευθερίου Βενιζέλου 17
Επισκέψιμο: Ναι