33. Αρχοντικό Δ. Χασιρτζόγλου - Λύκειον των Ελληνίδων Ξάνθης
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το Αρχοντικό Χασιρτζόγλου χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Δημήτριο Χασιρτζόγλου, έμπορο υφασμάτων, o οποίος έζησε εκεί μέχρι το 1914, ενώ στο ισόγειο του κτιρίου διατηρούσε το κατάστημα υφασμάτων του. Η σοφίτα του κτιρίου είχε βοηθητικό χαρακτήρα.
Το κτίριο πέρασε στην κατοχή της Τράπεζας Αθηνών το 1925 και στο ισόγειό του στεγάστηκε το υποκατάστημά της το 1954. Το κτίριο έχει επίσης κατά καιρούς στεγάσει το Επαρχείο και τη Νομαρχία της Ξάνθης, το Ταχυδρομείο και τη Δημοτική βιβλιοθήκη και τον Σκακιστικό όμιλο Ξάνθης. Πλέον στο αποκατεστημένο κτίριο, που ανήκει στον Δήμο Ξάνθης, στεγάζεται το Παράρτημα Ξάνθης του Λυκείου των Ελληνίδων. Εδώ υλοποιούνται τα διάφορα τμήματα του Λυκείου, εκδηλώσεις, ενώ στον όροφο υπάρχει έκθεση, το Μουσείο Ιστορίας Ελληνικής Ενδυμασίας, ανοιχτό στο κοινό κυρίως στις Γιορτές Παλιάς Πόλης.
Το αρχοντικό είναι ένα διώροφο κτίσμα με εκλεκτικιστικά στοιχεία, στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Αγίου Γεωργίου, ορατό από την οδό Βασιλέως Κωνσταντίνου. Οι εμφανείς λαξευτοί γρανιτόλιθοι και οι κόκκινες πλίνθοι των εξωτερικών τοίχων δημιουργούν περίτεχνα υπέρθυρα και πλαίσια στα μεγάλα παράθυρα του κτιρίου. Εντός της πίσω αυλής του βρίσκεται ένα δεύτερο, μικρότερο βοηθητικό κτίριο. Ο πρώτος όροφος είναι προσβάσιμος εσωτερικά από το ισόγειο και εξωτερικά από την περίκλειστη αυλή, μέσω επιβλητικής σκάλας. Το κτίριο περιλάμβανε εκτεταμένο ζωγραφικό διάκοσμο με τοιχογραφίες, οι οποίες εντοπίζονται τόσο στο χώρο της κατοικίας όσο και στο κατάστημα που υπήρχε στο ισόγειο.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ / ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το αρχοντικό οικοδομήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Δημήτριο Χασιρτζόγλου, ο οποίος ασχολήθηκε επαγγελματικά με την οικογενειακή επιχείρηση εμπορίας υφασμάτων του πατέρα του Κυριάκου Χασιρτζόγλου. Δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία οικοδόμησης του κτιρίου. Ο Δ. Χασιρτζόγλου έζησε στο κτίριο αυτό με την οικογένειά του μέχρι τον θάνατό του το 1914. Ο ένας από τους δύο γιους της οικογένειας, ο Ευριπίδης Χασιρτζόγλου, χρημάτισε Δήμαρχος της πόλης από το 1925 έως το 1934, ενώ ο έτερος γιος, ο Αρίστος, εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης.
Το 1925 οι κληρονόμοι του Δημητρίου Χασιρτζόγλου πούλησαν το κτίριο στην Τράπεζα Αθηνών, η οποία από εκείνη τη χρονιά μέχρι και το 1953 στέγασε στο ισόγειο το τοπικό της υποκατάστημα. Από το 1934 έως το 1941 στον πρώτο όροφο του κτιρίου στεγάστηκε το Επαρχείο της Ξάνθης, ενώ από τον Απρίλιο του 1945 η Νομαρχία.
Το 1955 το κτίριο πέρασε στην ιδιοκτησία του Ελληνικού Δημοσίου και κατά τα επόμενα χρόνια φιλοξένησε στο εσωτερικό του το Ταχυδρομείο της πόλης, στον χώρο του ισογείου, και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη στον πρώτο όροφο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 στον πρώτο όροφο του κτιρίου στεγάστηκαν τα γραφεία του Σκακιστικού Ομίλου Ξάνθης. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το κτίριο πέρασε στην ιδιοκτησία του Δήμου Ξάνθης και χρησιμοποιήθηκε ως στέγη του τοπικού παραρτήματος του Λυκείου των Ελληνίδων. Το 1995 το Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης ανακήρυξε το Αρχοντικό Χασιρτζόγλου ως διατηρητέο κτίσμα κατηγορίας Α, θέτοντας με τον τρόπο αυτό το κτίσμα σε καθεστώς απόλυτης προστασίας. Την περίοδο 2007-2008 έγιναν εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου με μελέτη των Αρχιτεκτόνων Μαρία Δούση, Μιχάλης Νομικός και κατασκευή του έργου από την κατασκευαστική εταιρεία ΜΕΔΟΥΣΑ Α.Ε.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το αρχοντικό Χασιρτζόγλου βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ελ. Βενιζέλου 4 και Αγ. Γεωργίου. Πρόκειται για ένα διώροφο κτίσμα εκλεκτικιστικού χαρακτήρα, με ισόγειο, όροφο και σοφίτα, το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αγίου Γεωργίου και Ελευθερίου Βενιζέλου. Αποτελείται από δύο αυτόνομα κτίρια, ένα κύριο και ένα βοηθητικό μικρότερης έκτασης στην πίσω αυλή. Στο ισόγειο του κύριου κτιρίου στεγάστηκε το εμπορικό κατάστημα υφασμάτων του Δημητρίου Χασιρτζόγλου, ενώ ο όροφος χρησιμοποιήθηκε ως χώρος κατοικίας της οικογένειας. Μεταξύ του ορόφου και της ξύλινης στέγης του κτιρίου υπήρχε μια σοφίτα, η οποία λειτουργούσε ως βοηθητικός χώρος για τις καθημερινές ανάγκες του σπιτιού.
Στην πίσω πλευρά του κύριου κτιρίου υπήρχε ένα μικρότερο βοηθητικό, το οποίο αποτελούνταν από δύο ορόφους και χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες του υπηρετικού προσωπικού. Μεταξύ των δύο κτιρίων υπήρχε μια κοινόχρηστη αυλή, που χρησίμευε για τις διάφορες καθημερινές λειτουργίες του σπιτιού. Η είσοδος στην αυλή του κτίσματος πραγματοποιείται μέσω μιας επιβλητικής αυλόθυρας που βρίσκεται από την πλευρά της οδού Αγίου Γεωργίου. Από εκεί μέσω μεγαλοπρεπούς σκάλας πραγματοποιείται η πρόσβαση στην κατοικία που βρίσκεται στον όροφο του κτιρίου. Στον κεντρικό χώρο της κατοικίας υπήρχε μια ευρύχωρη σάλα γύρω από την οποία οργανώνονταν τα δωμάτια. Μια πολύ σημαντική ιδιαιτερότητα στην κατασκευή του κτιρίου αποτελούν τα τέσσερα λίθινα υποστυλώματα που βρίσκονται στον χώρο του ισογείου, τα οποία τοποθετήθηκαν για να συγκρατούν τις κύριες μεταλλικές δοκούς της οροφής του, καθώς και τους υπερκείμενους ορόφους. Τα δύο από αυτά είναι κατασκευασμένα από λαξευτούς γρανιτόλιθους, ενώ τα υπόλοιπα δύο από ολόσωμους κίονες από γρανίτη.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Στην εξωτερική όψη του κτιρίου είναι κυρίαρχη η έντονη διακόσμηση με πλίνθους και λαξευτούς γρανιτόλιθους, οι οποίοι σχηματίζουν τα πλαίσια των παραθύρων, περίτεχνα τοξωτά υπέρθυρα και τη στέψη της τοιχοποιίας του ορόφου, η οποία είναι ιδιαίτερα επεξεργασμένη με ειδικά τεμάχια οπτόπλινθων, τα οποία συνδυάζονται με εκφορικές ταινίες, οι οποίες επίσης είναι κατασκευασμένες από συμπαγείς οπτόπλινθους. Το κτίριο περιλάμβανε εκτεταμένο ζωγραφικό διάκοσμο με τοιχογραφίες, οι οποίες εντοπίζονται τόσο στο χώρο της κατοικίας όσο και στο κατάστημα που υπήρχε στο ισόγειο.
Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Εμπορικός χώρος, Πολιτιστικός χώρος
Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/393/7562, ΦΕΚ 236/89
Χρονολόγηση (περίοδος): Τέλη 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: Τέλη 19ου αιώνα
Τοποθεσία μνημείου: 41.14133318787194, 24.887007994551823
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Θωμάς Εξάρχου, Τα αρχοντικά της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, Δήμος Ξάνθης, Ξάνθη 1999
• Δημήτρης Μαυρίδης, Σπίτια της Ξάνθης, Ιερά Μητρόπολις Ξάνθης και Περιθεωρίου – Δ.Ε.Α.Ξ., Ξάνθη 2009
• Δημήτρης Μαυρίδης, Αγγελοφύλακτος Ξάνθη, Ιερά Μητρόπολις Ξάνθης και Περιθεωρίου, Ξάνθη 2007
• Αργύρης Πλέσιας, «Παλαιό Ταχυδρομείο Ξάνθης (Λύκειο Ελληνίδων)», Θράκης Τεχνικά, 25 (2010), σ. 10 – 13
• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού».
Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 143
Διεύθυνση: Αγίου Γεωργίου 1
Επισκέψιμο: Όχι