09. Αρχοντικό Καλεύρα - Δημοτική Πινακοθήκη
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το κτίριο οικοδομήθηκε από την καπνεμπορική οικογένεια Καλεύρα, κατά πάσα πιθανότητα γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα παλιότερα σωζόμενα αρχοντικά της πόλης. Το 1993 οι απόγονοι της οικογένειας πούλησαν το αρχοντικό στον Δήμο Ξάνθης. Έκτοτε στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης, που φέρει το όνομα «Χρήστος Παυλίδης».
Ο Χ. Παυλίδης (1913-1998) ήταν από τους πρώτους ζωγράφους της πόλης, ζωγράφιζε «εκ του φυσικού» και θεματικά κινούνταν στην περιοχή της τοπιογραφίας, της νεκρής φύσης και της προσωπογραφίας. Η Δημοτική Πινακοθήκη φιλοξενεί σήμερα έργα δικά του και άλλων καλλιτεχνών, ενώ σε αυτήν γίνονται διάφορες εκδηλώσεις, ιδιαίτερα κατά τις Γιορτές Παλιάς Ξάνθης.
Το κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Περιλαμβάνει λίθινη τοιχοποιία στη θεμελίωση και το ισόγειο με ξυλοδεσιές και ξυλόπηκτο τοίχο στον όροφο, όπου υπάρχουν αρκετά παράθυρα. Επίσης, στον όροφο του κτιρίου εντοπίζονται οι χαρακτηριστικές προεξοχές, τα σαχνισιά, τα οποία, πέρα από το διακοσμητικό ρόλο που επιτελούν, ικανοποιούν και βασικές λειτουργικές ανάγκες του κτιρίου, καθώς προσθέτουν επιπλέον χώρο στον όροφο.
Ο εσωτερικός χώρος είναι διακοσμημένος με οροφογραφίες και ξύλινα – ξυλόγλυπτα διακοσμητικά στοιχεία.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΤΙΚΟΥ / ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το κτίριο οικοδομήθηκε από την καπνεμπορική οικογένεια Καλεύρα, κατά πάσα πιθανότητα γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα. Η αξία του είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς πρόκειται για ένα από τα παλιότερα σωζόμενα αρχοντικά της πόλης. Το 1993 οι απόγονοι της οικογένειας πούλησαν το αρχοντικό στον Δήμο Ξάνθης. Έκτοτε στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης, που φέρει το όνομα
«Χρήστος Παυλίδης».
Ο Χ. Παυλίδης (Αττάλεια 1913 – Ξάνθη 1998) ήταν από τους πρώτους ζωγράφους της πόλης, ζωγράφιζε «εκ του φυσικού» και θεματικά κινούνταν στην περιοχή της τοπιογραφίας, της νεκρής φύσης και της προσωπογραφίας. Ο Χ. Παυλίδης και η κόρη του δώρισαν πολλά έργα του ζωγράφου στον Δήμο. Η Δημοτική Πινακοθήκη φιλοξενεί σήμερα έργα και άλλων Ξανθιωτών και όχι μόνο καλλιτεχνών, ενώ σε αυτήν γίνονται διάφορες εκδηλώσεις, ιδιαίτερα κατά τις Γιορτές Παλιάς Ξάνθης.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Περιλαμβάνει λίθινη τοιχοποιία στη θεμελίωση και το ισόγειο και ξυλόπηκτο τοίχο στον όροφο. Ο πέτρινος τοίχος του ισογείου περιλαμβάνει ενισχυτική οριζόντια ξύλινη περίδεση (ξυλοδεσιά). Στον όροφο του κτιρίου υπάρχουν αρκετά παράθυρα, τα οποία πλαισιώνονται από λιτές, ξύλινες κάσες. Στον όροφο του κτιρίου εντοπίζονται οι χαρακτηριστικές προεξοχές, τα σαχνισιά, τα οποία, πέρα από το διακοσμητικό ρόλο που επιτελούν, ικανοποιούν και βασικές λειτουργικές ανάγκες του κτιρίου, καθώς προσθέτουν επιπλέον χώρο στον όροφο. Στο εσωτερικό του κτιρίου υπάρχει σκάλα, η οποία οδηγεί στην κεντρική αίθουσα γύρω από την οποία οργανώνονται με τυπική διάταξη τα δωμάτια του σπιτιού.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Ο εσωτερικός χώρος του αρχοντικού είναι διακοσμημένος με οροφογραφίες και ξύλινα – ξυλόγλυπτα διακοσμητικά στοιχεία.
Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Πολιτιστικός χώρος
Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/776/12456, ΦΕΚ 215/88
Χρονολόγηση (περίοδος): Μέσα του 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: Μέσα του 19ου αιώνα
Τοποθεσία μνημείου: 41.14345200350316, 24.88815341571298
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Ξάνθη. Η πόλη με τα χίλια χρώματα, Δήμος Ξάνθης – Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ., Ξάνθη 2008
• Θωμάς Εξάρχου, Νησίδες Πόλεως Ξάνθης 2, Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ., Ξάνθη 2003
• Χρήστος Παυλίδης, Δημοτικη Πινακοθήκη Ξάνθης, 2022 https://pinakothiki.cultureofxanthi.gr/artists/christos-pavlidis/
Διεύθυνση: Ορφέως 22 και Πινδάρου
Επισκέψιμο: Όχι