Ζωγραφική, γλυπτική, θέατρο και κινηματογράφος στην Ξάνθη της «Belle Époque»

Η διαδρομή αυτή είναι περίπου 1 χλμ., 50 λεπτών περίπου και μέτριας δυσκολίας. Ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να πάρει μια γεύση από τις τέχνες, όπως εκφράστηκαν στην Ξάνθη κατά τη λεγόμενη περίοδο της Belle Époque (1871-1914).

Ανάμεσα στα λιγοστά σωζόμενα δείγματα συγκαταλέγονται το νεοκλασικό άγαλμα στην αυλή του ναού Αγίου Γεωργίου, οι τοιχογραφίες με βαυαρικά ή γερμανικά τοπία στις Οικίες των Κουγιουμτζόγλου, Σταυρόπουλου και Μιχάλογλου, οι ζωγραφισμένες θεές από το δωδεκάθεο στο Αρχοντικό Μεταξά και οι οροφογραφίες με τα διακοσμητικά και τα φυτικά μοτίβα στο Grand Maison του Ντανιέλ, στο Αρχοντικό Μωυσή και σε άλλα αρχοντικά της Παλιάς Ξάνθης. Όλα αυτά τα έργα αντιπροσωπεύουν επάξια την καλλιτεχνική άνθιση της περιόδου στην πόλη.

Μάλιστα ο επισκέπτης περνώντας από την τοποθεσία που κάποτε υπήρχε το θέατρο «Απόλλων» και ο κινηματογράφος «Ηλύσια», μπορεί να φανταστεί τις παραστάσεις της εποχής και τους ανθρώπους που ερμήνευαν τους διάφορους ρόλους, όπως για παράδειγμα τη Γαλλίδα ηθοποιό Σάρα Μπερνάρ που λέγεται ότι έπαιξε σε μερικές παραστάσεις στο «Απόλλων».

Σημεία Expand/Collapse

11. Αρχοντικό Καλούδη

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το κτίριο κτίστηκε από τον καπνέμπορο Βασίλειο Κουγιουμτζόγλου, το 1877, όπως πληροφορεί η ζωγραφισμένη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την πόρτα στο κεντρικό μπαλκόνι (εξώστη).
Αρχικά το κτίσμα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, ως το 1971 όταν η απόγονος της οικογένειας, Άννα Κουγιουμτζόγλου-Καλούδη (1884- 1972), το δώρισε στη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Δήμου Ξάνθης. Το κτίριο αποκαταστάθηκε το 1998 και έκτοτε στεγάζει υπηρεσίες του Δήμου Ξάνθης.
Πρόκειται για ένα γωνιακό, διώροφο κτίσμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, με ρωμανικά και λόγια στοιχεία. Εξωτερικά και εσωτερικά η διάταξή του είναι συμμετρική. Το κτίσμα έχει δύο εισόδους, μία στην οδό Ορφέως και την κεντρική στην οδό Αντίκα. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι η λιθοδομή από πελεκητό ντόπιο γρανίτη και πέτρα Μάνδρας (ψαμμίτη), ο πλούσιος εξωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος σε όλο το κτίσμα και η φαλτσογωνιά που δημιουργείται στη συμβολή των δύο οδών.
Επιπλέον, στον κατακόρυφο άξονα της εισόδου, το κτίριο προεξέχει, για να δοθεί έμφαση στο κυρίαρχο στοιχείο της όψης που είναι η είσοδος και ο εξώστης. Η κύρια όψη τονίζεται επίσης με τα τοξωτά υπέρθυρα, τόσο στην πόρτα επί της οδού Αντίκα, αλλά και στα παράθυρα και την πόρτα στο μπαλκόνι, ενώ όλα τα υπόλοιπα ανοίγματα είναι ορθογώνια. Οι σιδεριές από χυτό σίδηρο πιθανολογείται πως είναι γαλλικής προέλευσης, προφυλάσσουν τα ανοίγματα του ημιυπογείου και του ισογείου, αλλά και χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του μπαλκονιού (εξώστη).
Στο εσωτερικό του κτιρίου, τα δωμάτια αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική σάλα. Διακρίνεται ζωγραφικός διάκοσμος, ξύλινα δάπεδα και ξύλινα ταβάνια, καθώς και μεγάλα ανοίγματα, της μπαλκονόπορτας και των παραθύρων, που εξασφαλίζουν άπλετο φως.

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το κτίριο κτίστηκε από τον καπνέμπορο Βασίλειο Κουγιουμτζόγλου, το 1877, όπως πληροφορεί η ζωγραφισμένη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την πόρτα στο κεντρικό μπαλκόνι (εξώστη). Αρχικά το κτίσμα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, ως το 1971 όταν η απόγονος της οικογένειας, Άννα Κουγιουμτζόγλου-Καλούδη (1884- 1972), το δώρισε στη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Δήμου Ξάνθης. Το κτίριο αποκαταστάθηκε το 1998 και έκτοτε στεγάζει υπηρεσίες του Δήμου Ξάνθης.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Πρόκειται για ένα γωνιακό, διώροφο κτίσμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, με ρωμανικά και λόγια στοιχεία. Εξωτερικά και εσωτερικά η διάταξή του είναι συμμετρική. Το κτίσμα έχει δύο εισόδους, μία στην οδό Ορφέως και μία στην οδό Αντίκα.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι η λιθοδομή από πελεκητό ντόπιο γρανίτη, ο πλούσιος εξωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος σε όλο το κτίσμα και η φαλτσογωνιά που δημιουργείται στη συμβολή των δύο οδών. Επιπλέον, στον κατακόρυφο άξονα της εισόδου, το κτίριο προεξέχει, για να δοθεί έμφαση στο κυρίαρχο στοιχείο της όψης που είναι η είσοδος και ο εξώστης. Η κύρια όψη τονίζεται επίσης με τα τοξωτά υπέρθυρα, τόσο στην πόρτα επί της οδού Αντίκα, αλλά και στα παράθυρα και την πόρτα στο μπαλκόνι, ενώ όλα τα υπόλοιπα ανοίγματα είναι ορθογώνια. Οι σιδεριές από χυτό σίδηρο πιθανολογείται πως είναι γαλλικής προέλευσης, προφυλάσσουν τα ανοίγματα του ημιυπογείου και του ισογείου, αλλά και χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του μπαλκονιού (εξώστη).
Στο εσωτερικό του κτιρίου, τα δωμάτια αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική σάλα. Διακρίνεται ζωγραφικός διάκοσμος, ξύλινα δάπεδα και ξύλινα ταβάνια, καθώς και μεγάλα ανοίγματα, της μπαλκονόπορτας και των παραθύρων, που εξασφαλίζουν άπλετο φως.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο αρχοντικό Καλούδη παρουσιάζουν ο εξωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος, οι χυτοσιδηρές σιδεριές και η μικρή, τριγωνική ταράτσα, που δημιουργείται επάνω από την είσοδο, επί της οδού Ορφέως.

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Διοικητικό κτίριο

Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση Γ/11/63051,ΦΕΚ 73/Β/86

Χρονολόγηση (περίοδος): Τελευταίο τέταρτο 19^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: 1877

Τοποθεσία μνημείου: 41.14339, 24.88794

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού». Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 51

Διεύθυνση: Ορφέως 35

Επισκέψιμο: Όχι