25. Αρχοντικό Μωυσή

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το κτίριο ανεγέρθηκε κοντά στα τέλη του 19ου αιώνα, κατά πάσα πιθανότητα το 1880. Χτίστηκε ή αγοράστηκε από τον εβραϊκής καταγωγής καπνέμπορο Ααρών Μωυσή. Κατόπιν πέρασε στην ιδιοκτησία του επίσης καπνέμπορου Βασίλειου Μουράτη (από την Κωνσταντινούπολη, με τα φημισμένα τσιγάρα Muratti που υπάρχουν μέχρι σήμερα) και μετά του καπνέμπορου Ιωάννη Ορφανίδη. Το 1926 οι κληρονόμοι του τελευταίου πούλησαν το αρχοντικό στον Δήμο Ξάνθης. Από εκείνη τη χρονιά και μέχρι το 2013 στο κτίριο αυτό στεγάστηκε το Δημαρχείο της πόλης, πριν μεταφερθεί στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης. Το κτίριο σήμερα έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται ως πολιτιστικός χώρος του Δήμου.
Πρόκειται για ένα επιβλητικό διώροφο αρχοντικό μεγαλοαστικού χαρακτήρα. Το αρχιτεκτονικό ύφος του κτιρίου είναι εκλεκτικιστικό με νεοκλασικά στοιχεία και επιρροές από τα ρομανικά πρότυπα της δυτικής Ευρώπης. Το αρχοντικό είναι επενδυμένο με τοπική πέτρα, γρανίτη και ψαμμίτη από την περιοχή της Μάνδρας. Η πρόσοψη του κτιρίου είναι οργανωμένη με συμμετρία, ενώ το κτίσμα απολήγει σε σταυρόσχημο δώμα με κεραμοσκεπή. Οι πόρτες στις αψιδωτές εισόδους του κτιρίου είναι κατασκευασμένες από σίδερο και φέρουν διακοσμητικά στοιχεία, ενώ τα παράθυρα του ορόφου πάνω από την κεντρική είσοδο περιλαμβάνουν περίτεχνες σιδεριές. Μετά την κεντρική είσοδο υπάρχει μια διπλή, αμφίπλευρη σκάλα, η οποία οδηγεί σε μεγάλη αίθουσα στον όροφο του κτιρίου, γύρω από την οποία διατάσσονται με συμμετρικό τρόπο τα δωμάτια.
Σε όλη την έκταση του κτιρίου και κυρίως στον όροφο υπάρχει εκτεταμένος ζωγραφικός διάκοσμος με τοιχογραφίες, οροφογραφίες, ιωνικά κυμάτια από γύψο και ψευδοπεσσούς με ψευδοεπίκρανα.

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος:  ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το κτίριο ανεγέρθηκε κοντά στα τέλη του 19ου αιώνα, κατά πάσα πιθανότητα το 1880. Χτίστηκε ή αγοράστηκε από τον εβραϊκής καταγωγής καπνέμπορο Ααρών Μωυσή. Κατόπιν πέρασε στην ιδιοκτησία του επίσης καπνέμπορου Βασίλειου Μουράτη (από την Κωνσταντινούπολη, με τα φημισμένα τσιγάρα Muratti που υπάρχουν μέχρι σήμερα) και μετά του καπνέμπορου Ιωάννη Ορφανίδη. Το 1926 οι κληρονόμοι του τελευταίου πούλησαν το αρχοντικό στον Δήμο Ξάνθης. Από εκείνη τη χρονιά και μέχρι το 2013 στο κτίριο αυτό στεγάστηκε το Δημαρχείο της πόλης, πριν μεταφερθεί στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης. Το κτίριο σήμερα έχει ανακαινιστεί και χρησιμοποιείται ως πολιτιστικός χώρος του Δήμου.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Πρόκειται για ένα επιβλητικό διώροφο αρχοντικό μεγαλοαστικού χαρακτήρα. Το αρχιτεκτονικό ύφος του κτιρίου είναι εκλεκτικιστικό με νεοκλασικά στοιχεία και επιρροές από τα ρομανικά πρότυπα της δυτικής Ευρώπης. Το αρχοντικό είναι επενδυμένο με τοπική πέτρα, γρανίτη και ψαμμίτη από την περιοχή της Μάνδρας. Η πρόσοψη του κτιρίου είναι οργανωμένη με συμμετρία, ενώ το κτίσμα απολήγει σε σταυρόσχημο δώμα με κεραμοσκεπή. Οι πόρτες στις αψιδωτές εισόδους του κτιρίου είναι κατασκευασμένες από σίδερο και φέρουν διακοσμητικά στοιχεία, ενώ τα παράθυρα του ορόφου πάνω από την κεντρική είσοδο περιλαμβάνουν περίτεχνες σιδεριές. Μετά την κεντρική είσοδο υπάρχει μια διπλή, αμφίπλευρη σκάλα, η οποία οδηγεί σε μεγάλη αίθουσα στον όροφο του κτιρίου, γύρω από την οποία διατάσσονται με συμμετρικό τρόπο τα δωμάτια.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Σε όλη την έκταση του κτιρίου και κυρίως στον όροφο υπάρχει εκτεταμένος ζωγραφικός διάκοσμος με τοιχογραφίες, οροφογραφίες, ιωνικά κυμάτια από γύψο και ψευδοπεσσούς με ψευδοεπίκρανα.

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Διοικητικό κτίριο

Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/1895/30606, ΦΕΚ 483/87

Χρονολόγηση (περίοδος): Τέλη 19^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: Περίπου 1880

Τοποθεσία μνημείου: 41.142710306260916, 24.887570345536513

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

•    Δημήτρης Μαυρίδης, Σπίτια της Ξάνθης, Ιερά Μητρόπολις Ξάνθης και Περιθεωρίου – Δ.Ε.Α.Ξ., Ξάνθη 2009
•    Θωμάς Εξάρχου, Νησίδες Πόλεως Ξάνθης 2, Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ., Ξάνθη 2003
•    Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού».
     Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 75

 Διεύθυνση: Μαυρομιχάλη 8 και Φίλιππου Αμοιρίδη

Επισκέψιμο: Όχι

17. Αρχοντικό Κουγιουμτζόγλου - Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Φ.Ε.Ξ. 35. Αρχοντικό Ντανιέλ - Πολυχώρος Τέχνης και Σκέψης