Η ευρωπαϊκή και βυζαντινή τέχνη στην Ξάνθη του 19ου αιώνα

Η διαδρομή έχει μήκος περίπου 2 χλμ., διάρκεια 60 λεπτών περίπου και είναι μέτριας δυσκολίας. Με τη διαδρομή αυτή θα δοθεί στον επισκέπτη με καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα και αναζητήσεις να γνωρίσει την ευρωπαϊκή και βυζαντινή τέχνη, όπως εκφράστηκαν σε κτίρια της παλιάς Ξάνθης κατά τον 19ο αιώνα.

Ξεκινώντας από το ναό του Αγίου Βλασίου και καταλήγοντας στην Οικία Σταυρόπουλου, θα επισκεφθεί κανείς τους ναούς της παλιάς Ξάνθης με τα ξυλόγλυπτα στο τέμπλο, τις φορητές εικόνες, τα αντικείμενα μικροτεχνίας, αντιπροσωπευτικά δείγματα της μεταβυζαντινής περιόδου. Στα κτίρια κοσμικής αρχιτεκτονικής θα θαυμάσει τις ευρωπαϊκής τεχνοτροπίας οροφογραφίες και τοιχογραφίες, της λεγόμενης Belle Époque (1871-1914).

Στις παλιές εκκλησίες αξίζει κανείς να παρατηρήσει τις βυζαντινές φορητές εικόνες που φέρουν έντονες δυτικές εικονογραφικές επιδράσεις, αναμειγνύονται με τα παραδοσιακά βυζαντινά πρότυπα και ακολουθούν τις θεολογικές αντιλήψεις μετά την άλωση. Φιλοτεχνούνται είτε από εργαστήρια που δραστηριοποιούνται στη Θράκη ή τη βόρεια Ελλάδα (π.χ. εργαστήριο της Αίνου), είτε από το αγιορείτικο εργαστήριο (π.χ. οι ζωγράφοι Νικηφόρος και ο μαθητής του Ιωάσαφ), είτε από μεμονωμένους ζωγράφους (π.χ. ο Νικόλαος από το Χάσκοϊ της Κωνσταντινούπολης, ο Θάσιος Μ. Ευαγγελίδης, ο Πατρινός Τάκης Πριονάς).

Αξίζει επίσης κανείς να παρατηρήσει τον Εσταυρωμένο στο Ναό του Αγίου Γεωργίου, έργο του Φώτη Κόντογλου (1959), την κεντητή εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Ναό των Ταξιαρχών, τον μαρμάρινο ανάγλυφο κηροστάτη στο Ναό του Αγίου Βλασίου.

Από την άλλη, στις πλούσιες νεοκλασικές κατοικίες μπορεί να δει κανείς έργα Βαυαρών ή Γερμανών ζωγράφων, όπως στις τοιχογραφίας στις Οικίες Κουγιουμτζόγλου, Σταυρόπουλου και Μιχάλογλου ή στις θεές από το δωδεκάθεο, που κοσμούν το κλιμακοστάσιο της Οικίας Μεταξά. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι οροφογραφίες με τα διακοσμητικά και φυτικά μοτίβα στο Αρχοντικό Ντανιέλ και στο Αρχοντικό Μωυσή, ενώ μοναδικό δείγμα νεοκλασικής γλυπτικής στην πόλη αποτελεί το άγαλμα στην αυλή του Ναού του Αγίου Γεωργίου.

Σημεία Expand/Collapse

26. Αρχοντικό Χιλμή Πασά - 1905 Boutique Hotel

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το κτίριο αυτό ανεγέρθηκε κατά το έτος 1905 ως κατοικία του ανώτερου διοικητικού αξιωματούχου Χαλήλ Χιλμή Πασά. Στη δεκαετία του 1920 το κτίριο αγοράστηκε από τον δικηγόρο Εμμανουήλ Καρυωτάκη (1884-1951), βουλευτή με το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου κατά τα έτη 1928-1933 του νομού Ροδόπης, στον οποίο υπαγόταν η Ξάνθη μέχρι το 1944. Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1941-1944) το κτίριο επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει υπηρεσίες της βουλγαρικής διοίκησης.
Μετά την απελευθέρωση το κτίριο λειτούργησε ως Κέντρο Αλλοδαπών, ενώ το 1954 επανήλθε στην κατοχή της οικογένειας Καρυωτάκη. Στο ισόγειο του κτιρίου λειτουργούσε για πολλά χρόνια μοδιστράδικο, της Χρυσούλας και Χαρίκλειας Βέλιου. Το 2006 μεταπωλήθηκε στους σημερινούς ιδιοκτήτες που το αποκατέστησαν πλήρως εσωτερικά και εξωτερικά και το μετέτρεψαν σε πολυτελές ξενοδοχείο.
Πρόκειται για ένα τριώροφο οίκημα αστικού χαρακτήρα, το οποίο είναι επηρεασμένο από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική. Το ισόγειο σχεδιάστηκε από την αρχή για να λειτουργεί ως εμπορικό κατάστημα, ενώ οι δύο όροφοι χρησίμευαν ως χώρος κατοικίας με ξεχωριστή πρόσβαση. Η εξωτερική όψη του κτιρίου είναι διακοσμημένη με ψευδοπεσσούς και ψευδοεπίκρανα, ενώ τα διάφορα επίπεδά του χωρίζονται με βαθμιδωτά γείσα.
Στο εσωτερικό του αρχοντικού υπάρχει διάκοσμος με οροφογραφίες και τοιχογραφίες. Κατά την περίοδο της χρήσης του κτιρίου από τους Βούλγαρους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν πολλές αλλοιώσεις σε αυτό και επικαλύφθηκε ο ζωγραφικός διάκοσμος που βρίσκεται στο εσωτερικό του.

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το κτίριο αυτό ανεγέρθηκε κατά το έτος 1905 ως κατοικία του ανώτερου διοικητικού αξιωματούχου Χαλήλ Χιλμή Πασά. Στη δεκαετία του 1920 το κτίριο αγοράστηκε από τον δικηγόρο Εμμανουήλ Καρυωτάκη (1884-1951), βουλευτή με το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου κατά τα έτη 1928-1933 του νομού Ροδόπης, στον οποίο υπαγόταν η Ξάνθη μέχρι το 1944. Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1941-1944) το κτίριο επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε για να στεγάσει υπηρεσίες της βουλγαρικής διοίκησης.
Μετά την απελευθέρωση το κτίριο λειτούργησε ως Κέντρο Αλλοδαπών, ενώ το 1954 επανήλθε στην κατοχή της οικογένειας Καρυωτάκη. Στο ισόγειο του κτιρίου λειτουργούσε για πολλά χρόνια μοδιστράδικο, της Χρυσούλας και Χαρίκλειας Βέλιου. Το 2006 μεταπωλήθηκε στους σημερινούς ιδιοκτήτες που το αποκατέστησαν πλήρως εσωτερικά και εξωτερικά και το μετέτρεψαν σε πολυτελές ξενοδοχείο.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Πρόκειται για ένα τριώροφο οίκημα αστικού χαρακτήρα, το οποίο είναι επηρεασμένο από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική. Το ισόγειο σχεδιάστηκε από την αρχή για να λειτουργεί ως εμπορικό κατάστημα, ενώ οι δύο όροφοι χρησίμευαν ως χώρος κατοικίας με ξεχωριστή πρόσβαση. Η εξωτερική όψη του κτιρίου είναι διακοσμημένη με ψευδοπεσσούς και ψευδοεπίκρανα, ενώ τα διάφορα επίπεδά του χωρίζονται με βαθμιδωτά γείσα.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Στο εσωτερικό του αρχοντικού υπάρχει διάκοσμος με οροφογραφίες και τοιχογραφίες. Κατά την περίοδο της χρήσης του κτιρίου από τους Βούλγαρους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν πολλές αλλοιώσεις σε αυτό και επικαλύφθηκε ο ζωγραφικός διάκοσμος που βρίσκεται στο εσωτερικό του.

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Εμπορικός χώρος, Διοικητικό κτίριο, Ξενοδοχείο

Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/1118/18603, ΦΕΚ 530/88

Χρονολόγηση (περίοδος): Αρχές 20^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: 1905

Τοποθεσία μνημείου: 41.1422718318089, 24.887009626363092

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού».
Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 134

Διεύθυνση: Ευριπίδη Χασιρτζόγλου 3

Επισκέψιμο: Όχι