Η Δημογεροντία της Ξάνθης και οι εκπρόσωποί της

Η διαδρομή έχει μήκος περίπου 2 χλμ., διάρκεια 60 λεπτών περίπου και είναι μέτριας δυσκολίας. Έχει ως αφετηρία τη συνοικία του Αγίου Βλασίου και τερματικό σταθμό τη συνοικία του Ακαθίστου. Σε αυτήν ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα μέσα από τα κτήρια να μάθει για την ελληνορθόδοξη κοινότητα, τη Δημογεροντία της Ξάνθης, τους σημαντικότερους δημογέροντες, όπως επίσης για κτίρια σχετιζόμενα με τη δραστηριότητα της κοινότητας. Η Δημογεροντία ήταν το διοικητικό σύστημα της ελληνορθόδοξης κοινότητας στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι δημογέροντες, γνωστοί αλλιώς ως προεστοί ή κοτζαμπάσηδες, ήταν άμισθοι ή έμμισθοι εκπρόσωποι, τους οποίους εξέλεγαν οι χριστιανοί με την έγκριση των Οθωμανών. Από τη μια, διευκόλυναν στη διοίκηση και την είσπραξη των φόρων για λογαριασμό των Οθωμανών και, από την άλλη, διοικούσαν την κοινότητα, μεριμνούσαν για τα σχολεία της, διαχειρίζονταν τα έσοδα των εκκλησιών, των μοναστηριών και την κοινοτική περιουσία, επιλύαν δικαστικά ζητήματα και επέβαλλαν σωφρονιστικές ποινές. Πρόεδρος της Δημογεροντίας ήταν ο Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου. Δραστήριοι μητροπολίτες υπήρξαν ο Ευγένιος (1792-1848) και ο Ιωακείμ Σγουρός (1864-1912).

Στην Ξάνθη η Δημογεροντία συνεδρίαζε στον Ναό του Τιμίου Προδρόμου και αργότερα στο Μητροπολιτικό Μέγαρο. Σχολεία της Δημογεροντίας αποτελούσαν το Στάλειο Νηπιαγωγείο, η Ματσίνειος Σχολή, ενώ σχολείο λειτουργούσε και στο προαύλιο του Αγίου Βλασίου. Γνωστά ονόματα που διετέλεσαν Δημογέροντες είναι οι Μιχάλογλου, ο Βαληξόγλου, ο Καραμπέτσης, ο Χασιρτζόγλου, ο Στάλιος, ο Σιγάλας, ο Ματσίνης, οι Βέλιοι, ο Λαδάς, ο Σταυρόπουλος κ.ά. Πολλοί από αυτούς υπηρέτησαν ως εκκλησιαστικοί επίτροποι στους διάφορους ναούς της πόλης, ως έφοροι/δάσκαλοι των σχολείων, ενώ σημαντικές ήταν οι ευεργεσίες και οι δωρεές τους προς την ελληνορθόδοξη κοινότητα της Ξάνθης.

Σημεία Expand/Collapse

37. Αρχοντικό Καραμπέτση

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το κτίριο κτίστηκε το 1896, όπως μαρτυρείται από την ενεπίγραφη χρονολογία που βρίσκεται πάνω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου, στη συνοικία του Αγίου Βλασίου από τον γιατρό Κωνσταντίνο Καραμπέτση.
Το κτίριο σχεδιάστηκε εξ αρχής για να λειτουργεί ως κατοικία. Δεν φαίνεται να έχει αλλάξει χρήση από την ίδρυσή του. Λέγεται ότι στο ισόγειο του αρχοντικού λειτούργησε το ιατρείο του αρχικού ιδιοκτήτη.
Ο παιδίατρος Καραμπέτσης (1868-1956) ήταν μια εξέχουσα προσωπικότητα της τοπικής κοινωνίας με καταγωγή από τους Ασπραγγέλους (Δοβρά) Ζαγορίου στην Ήπειρο. Ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα στην Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της πόλης, καθώς διετέλεσε δημογέροντας και μέλος της σχολικής εφορείας. Μετά την ένταξη της περιοχής στο ελληνικό κράτος υπηρέτησε ως Σύμβουλος στο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης.
Το κτίριο είναι ένα επιβλητικό διώροφο αρχοντικό αστικού χαρακτήρα, το οποίο είναι κτισμένο σύμφωνα με τα πρότυπα του νεοκλασικισμού. Η εξωτερική όψη του κτιρίου είναι κατασκευασμένη με απόλυτη συμμετρία και περιλαμβάνει πλήθος διακοσμητικών στοιχείων, όπως ψευδοπεσσούς με ψευδοεπίκρανα, γείσο μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου ορόφου, διακοσμητικούς γεισίποδες στη στέψη της τοιχοποιίας και κεραμικά στη στέγη. Πάνω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου υπάρχει μεγάλος τετράγωνος φεγγίτης με χρωματιστά τζάμια, ο οποίος καλύπτεται με περίτεχνη σιδεριά.
Ανάλογες σιδεριές εντοπίζονται και στα παράθυρα του υπογείου. Στον όροφο του κτιρίου υπάρχει μια προέκταση ενός τμήματος του εσωτερικού χώρου, η οποία είναι κατασκευασμένη σύμφωνα με τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα του ερκέρ.
Στο εσωτερικό του αρχοντικού υπάρχει ζωγραφικός διάκοσμος (οροφογραφίες, τοιχογραφίες) που φιλοτεχνήθηκε από τους διάσημους κοσμηματογράφους Γεώργιο και Νικόλαο Μαλτζή από το Αϊβαλί και τον Ελευθέριο Κουνή.

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το κτίριο κτίστηκε το 1896, όπως μαρτυρείται από την ενεπίγραφη χρονολογία που βρίσκεται πάνω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου, στη συνοικία του Αγίου Βλασίου από τον γιατρό Κωνσταντίνο Καραμπέτση.
Το κτίριο σχεδιάστηκε εξ αρχής για να λειτουργεί ως κατοικία. Δεν φαίνεται να έχει αλλάξει χρήση από την ίδρυσή του. Λέγεται ότι στο ισόγειο του αρχοντικού λειτούργησε το ιατρείο του αρχικού ιδιοκτήτη.
Ο παιδίατρος Καραμπέτσης (1868-1956) ήταν μια εξέχουσα προσωπικότητα της τοπικής κοινωνίας με καταγωγή από τους Ασπραγγέλους (Δοβρά) Ζαγορίου στην Ήπειρο.
Ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα στην Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της πόλης, καθώς διετέλεσε δημογέροντας και μέλος της σχολικής εφορείας. Μετά την ένταξη της περιοχής στο ελληνικό κράτος υπηρέτησε ως Σύμβουλος στο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Το κτίριο είναι ένα επιβλητικό διώροφο αρχοντικό αστικού χαρακτήρα, το οποίο είναι κτισμένο σύμφωνα με τα πρότυπα του νεοκλασικισμού. Η εξωτερική όψη του κτιρίου είναι κατασκευασμένη με απόλυτη συμμετρία και περιλαμβάνει πλήθος διακοσμητικών στοιχείων, όπως ψευδοπεσσούς με ψευδοεπίκρανα, γείσο μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου ορόφου, διακοσμητικούς γεισίποδες στη στέψη της τοιχοποιίας και κεραμικά στη στέγη. Πάνω από την κεντρική είσοδο του κτιρίου υπάρχει μεγάλος τετράγωνος φεγγίτης με χρωματιστά τζάμια, ο οποίος καλύπτεται με περίτεχνη σιδεριά. Ανάλογες σιδεριές εντοπίζονται και στα παράθυρα του υπογείου. Στον όροφο του κτιρίου υπάρχει μια προέκταση ενός τμήματος του εσωτερικού χώρου, η οποία είναι κατασκευασμένη σύμφωνα με τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα του ερκέρ.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Στο εσωτερικό του αρχοντικού υπάρχει ζωγραφικός διάκοσμος (οροφογραφίες, τοιχογραφίες) που φιλοτεχνήθηκε από τους διάσημους κοσμηματογράφους Γεώργιο και Νικόλαο Μαλτζή από το Αϊβαλί και τον Ελευθέριο Κουνή.

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία

Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/3056/48055, ΦΕΚ 769/90

Χρονολόγηση (περίοδος): Τέλη 19^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: 1896

Τοποθεσία μνημείου: 41.14099807295384, 24.8861765538817

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού».
Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 177

Διεύθυνση: Αγίου Βλασίου 4

Επισκέψιμο: Όχι