Στις γειτονιές του Αγίου Βλασίου και του Αγίου Γεωργίου

Η διαδρομή έχει μήκος περίπου 2 χλμ., διάρκεια 60 λεπτών περίπου και είναι μέτριας δυσκολίας. Σε αυτήν ο επισκέπτης θα ανακαλύψει την επίδραση που άσκησε η ελληνορθόδοξη κοινότητα στον πολεοδομικό ιστό της παλιάς Ξάνθης.

Με επίκεντρα τις δυο ορθόδοξες εκκλησίες του Αγίου Βλασίου και του Αγίου Γεωργίου, αναπτύχθηκαν δυο ομώνυμες συνοικίες, με κτίσματα πλούσιων καπνεμπόρων, οι οποίοι ευεργέτησαν αντίστοιχα τους δυο ναούς. Οι γειτονιές αυτές κατοικούνταν από μέλη της ανερχόμενης τάξης των καπνεμπόρων, οι οποίοι ανήγειραν μεγάλα αρχοντικά όπως τα Αρχοντικά Μιχάλογλου, το Αρχοντικό Καραμπέτσιου με τον ζωγραφικό εξωτερικό του διάκοσμο και το μεγαλοπρεπές Αρχοντικό του Χιλμή Πασά.

Η ανάπτυξη των συνοικιών αυτών γύρω από τα θρησκευτικά και ταυτόχρονα κοινωνικά κέντρα, σε ένα πολυπολιτισμικό καθεστώς, οδήγησε στο πολυποίκιλο αστικό τοπίο που θα συναντήσει ο επισκέπτης. Η διαδρομή ξεκινά από καταστήματα που υπήρχαν στο εμπορικό τμήμα των συνοικιών αυτών, περνάει από αρχοντόσπιτα, όπως το κονάκι του Χαμδή Μπεή, και καταλήγει αναδεικνύοντας διάφορα σημεία γύρω από την Πλατεία Γ. Λαδά ή Αντίκα.

Σημεία Expand/Collapse

32. Αρχοντικό Π. Στάλιου - Κτίριο Δ.Π.Θ.

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το Αρχοντικό κτίστηκε κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα από τον καπνέμπορο Παναγιώτη Στάλιο ως κατοικία του. Ο χώρος φιλοξένησε τη δεκαετία του 1990 γνωστό καφέ-μπαρ.
Ο Π. Στάλιος, γεννημένος το 1812, ήταν σημαντικός ευεργέτης της πόλης, με πλούσιο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο. Έχτισε ακόμα ένα αρχοντικό απέναντι στην οδό Βενιζέλου 5, ενώ έδωσε χρήματα για την ανέγερση το 1881 νηπιαγωγείου (του σημερινού 1ου Νηπιαγωγείου Ξάνθης) στην πλατεία Μητροπόλεως, πίσω από τη Ματσίνειο σχολή, δηλαδή το σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης. Ο ίδιος ευεργέτης δώρισε την αρχική έκταση όπου βρίσκεται σήμερα το νεκροταφείο της Ξάνθης.
Το αρχοντικό Στάλιου είναι ένα ιδιότυπο κτίσμα με καμπύλο αέτωμα, στοιχείο που συναντάται στη Βόρεια Θράκη. Στην καμπύλη απόληξη της στέγης, που είναι το χαρακτηριστικό της όψης του, διαμορφώνεται και η σοφίτα, με τα τρία τοξωτά ανοίγματα στο κέντρο και τα τέσσερα μικρά τετράγωνα παράθυρα, τοποθετημένα στους ίδιους κατακόρυφους άξονες με εκείνα του ορόφου. Το κτίσμα σήμερα ανήκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Το αρχοντικό διαθέτει δημόσια κρήνη στην πίσω όψη του, επί της οδού Αγίου Γεωργίου, με τη μαρμάρινη αφιερωματική επιγραφή «1885. Π. ΣΤΑΛΙΟΥ».

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το Αρχοντικό κτίστηκε κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα από τον καπνέμπορο Παναγιώτη Στάλιο ως κατοικία του. Ο χώρος φιλοξένησε τη δεκαετία του 1990 γνωστό καφέ-μπαρ.
Ο Π. Στάλιος ήταν σημαντικός ευεργέτης της πόλης, με πλούσιο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο. Έχτισε ακόμα ένα αρχοντικό απέναντι στην οδό Βενιζέλου 5, ενώ έδωσε χρήματα για την ανέγερση το 1881 νηπιαγωγείου (του σημερινού 1ου Νηπιαγωγείου Ξάνθης) στην πλατεία Μητροπόλεως, πίσω από τη Ματσίνειο σχολή, δηλαδή το σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης. Ο ίδιος ευεργέτης δώρισε την αρχική έκταση όπου βρίσκεται σήμερα το νεκροταφείο της Ξάνθης.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Το αρχοντικό Στάλιου είναι ένα ιδιότυπο κτίσμα με καμπύλο αέτωμα, στοιχείο που συναντάται στη Βόρεια Θράκη. Στην καμπύλη απόληξη της στέγης, που είναι το χαρακτηριστικό της όψης του, διαμορφώνεται και η σοφίτα, με τα τρία τοξωτά ανοίγματα στο κέντρο και τα τέσσερα μικρά τετράγωνα παράθυρα, τοποθετημένα στους ίδιους κατακόρυφους άξονες με εκείνα του ορόφου. Το κτίσμα σήμερα ανήκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Το αρχοντικό διαθέτει δημόσια κρήνη στην πίσω όψη του, επί της οδού Αγίου Γεωργίου, με τη μαρμάρινη αφιερωματική επιγραφή«1885. Π. ΣΤΑΛΙΟΥ».

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Εμπορικός χώρος, Πανεπιστημιακό κτίριο

Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση ΔΙΛΑΠ/Γ/393/7562, ΦΕΚ 236/89

Χρονολόγηση (περίοδος): Τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: 1885

Τοποθεσία μνημείου: 41.14132, 24.88713

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού».
Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 136

Διεύθυνση: Ελευθερίου Βενιζέλου 2

Επισκέψιμο: Όχι