47. Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών
Σύντομη τεκμηρίωση:
Ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών βρίσκεται στη συνοικία του Καβακίου και ανοικοδομήθηκε κατά το έτος 1834 σύμφωνα με την ανάγλυφη κτητορική επιγραφή που εντοπίζεται στο νάρθηκα.
Πρόκειται για τον παλαιότερο ναό της Ξάνθης.
Η ανέγερσή του πραγματοποιήθηκε κατά πάσα πιθανότητα πάνω στα θεμέλια προγενέστερου ναού της μεσοβυζαντινής περιόδου, ο οποίος καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των σεισμών του 1829.
Ονομάζεται και Καβάκι (λεύκα), πιθανώς γιατί υπήρχαν λεύκες κοντά. Προφορική παράδοση αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν απαγορευόταν η ανέγερση καμπαναριών, οι χριστιανοί είχαν βάλει μια καμπάνα πάνω σε ένα καβάκι που υπήρχε εκεί και χτυπούσε με τον αέρα.
Ο ναός είναι κτισμένος σύμφωνα με τα πρότυπα της απλής, τρίκλιτης βασιλικής και περιλαμβάνει δίρριχτη στέγη. Το κωδωνοστάσιο και ο νάρθηκας έχουν οικοδομηθεί σε μεταγενέστερες φάσεις από το υπόλοιπο τμήμα του ναού.
Ιδιαίτερη αξία έχει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του, το οποίο είναι διακοσμημένο με φυτικά και ζωικά στοιχεία. Περιλαμβάνει εικόνες του 18ου και του 19ου αιώνα, με πιο σημαντικές αυτές που φιλοτεχνήθηκαν από άγνωστο ζωγράφο κατά το έτος 1741, καθώς και αυτές που υπογράφονται από τον Αινίτη αγιογράφο Κυριάκο το έτος 1833.
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η κεντητή εικόνα του αρχάγγελου Μιχαήλ, η οποία υπήρξε έργο της κεντήστρας Αικατερίνης Μπουλλή και αφιερώθηκε στο ναό κατά το έτος 1839 από τον Ξανθιώτη έμπορο Σγούρωφ.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της παλιάς πόλης, στη συνοικία του Καβακίου. Πρόκειται για την παλαιότερη εκκλησία της Ξάνθης και ανοικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια του έτους 1834 σύμφωνα με την ανάγλυφη κτητορική επιγραφή που εντοπίζεται στο νάρθηκα του ναού.
Ενδεχομένως, η ανοικοδόμησή της πραγματοποιήθηκε πάνω στα θεμέλια προγενέστερου ναού της μεσοβυζαντινής περιόδου, ο οποίος καταστράφηκε από τους σεισμούς του 1829. Σύμφωνα με ορισμένες προφορικές παραδόσεις των κατοίκων της πόλης ο ναός λειτούργησε για κάποια ορισμένη χρονική περίοδο και ως μητροπολιτικός. Ονομάζεται και Καβάκι (λεύκα), πιθανώς γιατί υπήρχαν λεύκες κοντά. Προφορική παράδοση αναφέρει ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν απαγορευόταν η ανέγερση καμπαναριών, οι χριστιανοί είχαν βάλει μια καμπάνα πάνω σε ένα καβάκι που υπήρχε εκεί και χτυπούσε με τον αέρα.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Ο ναός είναι κτισμένος σύμφωνα με τα πρότυπα της απλής, τρίκλιτης βασιλικής που κυριαρχούσε στην αρχιτεκτονική των εκκλησιών κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Η στέγη του ναού είναι δίρριχτη και είναι κατασκευασμένη από ξύλο και κεραμίδι.
Στο Ιερό Βήμα εντοπίζεται μια μεγάλη ημικυκλική κόγχη, ενώ ο νάρθηκας είναι κτισμένος σε μεταγενέστερη φάση από τον υπόλοιπο ναό. Ακόμα περιλαμβάνει γυναικωνίτη, ο οποίος είναι διαμορφωμένος με τη μορφή εξώστη. Το κωδωνοστάσιο του ναού οικοδομήθηκε επίσης σε μεταγενέστερη φάση, κατά πάσα πιθανότητα στις αρχές του 20ου αιώνα.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Ιδιαίτερης αξίας είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, το οποίο είναι διακοσμημένο με φυτικά και ζωικά σχέδια, ενώ περιλαμβάνει διάφορες εικόνες του 18ου και του 19ου αιώνα. Οι πιο σημαντικές είναι αυτή που απεικονίζει τον Χριστό ως Μεγάλο Αρχιερέα, η εικόνα της γλυκοφιλούσας Θεοτόκου και η εφέστια του Αρχάγγελου Μιχαήλ, οι οποίες χρονολογούνται από το έτος 1741. Από τις υπόλοιπες εικόνες του τέμπλου ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι αυτές των Τριών Ιεραρχών και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν το έτος 1833 από τον Αινίτη αγιογράφο Κυριάκο. Στο ναό υπάρχουν ακόμα εικόνες του Θασίτη αγιογράφου Μιχαήλ Ευαγγελίδη και του ζωγράφου από τη Θεσσαλονίκη Δ. Στεφανίδη. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η κεντητή εικόνα του αρχάγγελου Μιχαήλ, η οποία υπήρξε έργο της κεντήστρας Αικατερίνης Μπουλλή και αφιερώθηκε στο ναό κατά τη διάρκεια του έτους 1839 από τον Ξανθιώτη έμπορο Σγούρωφ.
Οι Ταξιάρχες ήταν πολιούχοι της Ξάνθης ως το 1955.
Υπάρχει επίσης Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών στο περιαστικό δάσος βόρεια της Ξάνθης.
Σκοπός - Χρήση: Εκκλησιαστικό κτίριο
Χαρακτηρισμός: Προστατεύεται αυτοδίκαια, Αρμόδια Υπηρεσία: ΕΦΑ Ξάνθης
Χρονολόγηση (περίοδος): Τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: 1834
Τοποθεσία μνημείου: 41.144675734393765, 24.889056138062063
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Γεώργιος Τσιγάρας, Οι εκκλησίες της παλιάς Ξάνθης, Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ξάνθης (Δ.Ε.Α.Ξ.) – Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ, Ξάνθη 2008
• Θρησκευτικά Μνημεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, Αλεξανδρούπολη 2008
• Ξάνθη, Η πόλη με τα χίλια χρώματα (Δημήτρης Μαυρίδης επιμ.), Δήμος Ξάνθης – Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ., Ξάνθη 2007
Διεύθυνση: Ευριπίδου και Ορφέως
Επισκέψιμο: Ναι