50. Αχριάν Τζαμί
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το τζαμί βρίσκεται στην συνοικία Αχριάν Μαχαλεσί, τη σημερινή συνοικία Ακροπόλεως. Το αρχικό τζαμί που υπήρχε εδώ ανάγεται στα τέλη του 16ου αιώνα, ενώ ανακατασκευάστηκε το 1850 μετά τους σεισμούς του 1829. Τον 20ο αιώνα έγιναν προσθήκες στον διάκοσμο και επεκτάσεις.
Στο προαύλιο του τζαμιού υπάρχει νεκροταφείο με 28 ταφές, εκ των οποίων οι 14 σώζουν επιγραφές που χρονολογούνται από το 1580 έως το 1896.
Η ονομασία του τζαμιού και της συνοικίας οφείλεται στην εγκατάσταση Ροδοπαίων πληθυσμών (Αχριάδων). Το τζαμί ταυτίζεται πιθανώς με τέμενος καταγεγραμμένο σε κατάστοιχα τίτλων δημοτικής ιδιοκτησίας των ετών 1675-1750, που αναφέρουν ότι χτίστηκε από τον Μεχμέτ Μπεή, ναζίρη (=επόπτη) της Δράμας. Η Ξάνθη ανήκε διοικητικά στο σανζάκι της Δράμας μέχρι το 1884.
Στο Αχριάν τζαμί αναφέρεται πιθανότατα ο Εβλιγιά Τσελεμπή κατά την περιοδεία του στην περιοχή τον 17ο αιώνα και αναφέρει ότι στο τζαμί υπήρχε και ιεροσπουδαστήριο.
Το κτίσμα είναι πιθανώς κατασκευασμένο απο Ροδοπαίους τεχνίτες. Αρχικά επρόκειτο για μονόχωρο, λιθόκτιστο τζαμί, με τετράκλινη ξύλινη στέγη. Στην ανατολική πλευρά προστέθηκε μια αίθουσα προσευχής, ενώ το κτίριο επεκτάθηκε και στη βόρεια πλευρά του. Ο ξύλινος γυναικωνίτης είναι επίσης μεταγενέστερη προσθήκη. Το μιμπάρ (άμβωνας) είναι επίσης ξύλινο, με λιτή, γεωμετρική διαμόρφωση.
Μετά από νεότερες επεμβάσεις, ο τοίχος της κίμπλα (η πλευρά του τζαμιού που είναι στραμμένη προς την Μέκκα) φέρει πολύχρωμο κεραμικό διάκοσμο με φυτικά μοτίβα. Το κτίριο είναι χαρακτηριστικό της οθωμανικής αρχιτεκτονικής.
Ο μιναρές βρίσκεται προσκολλημένος στη βορειοδυτική πλευρά του κτιρίου και είναι πιθανό να επιβίωσε στους σεισμούς που σχεδόν ισοπέδωσαν την πόλη της Ξάνθης το 1829, καθώς δεν παρουσιάζει σημάδια καταστροφής, όπως άλλοι μιναρέδες σε τεμένη της πόλης. Αρχικά ήταν πολυγωνικός εξωτερικά, και πλέον έχει καλυφθεί με κονίαμα.
Το τέμενος είναι ανοιχτό 5 φορές τη μέρα κατά την προσευχή.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το αρχικό κτίριο που υπήρχε εδώ ανάγεται στα τέλη του 16ου αιώνα, ενώ ανακατασκευάστηκε το 1850 μετά τους σεισμούς του 1829. Τον 20ο αιώνα έγιναν προσθήκες στον διάκοσμο και πλευρικές επεκτάσεις.
Στο προαύλιο του κτιρίου υπάρχει μικρό νεκροταφείο με 28 ταφές, εκ των οποίων οι 14 σώζουν επιγραφές που χρονολογούνται από το 1580 έως το 1896.
Η ονομασία του τζαμιού και της συνοικίας οφείλεται στην εγκατάσταση Ροδοπαίων πληθυσμών (Αχριάδων). Το τζαμί ταυτίζεται πιθανώς με τζαμί καταγεγραμμένο σε οθωμανικά βακουφικά απογραφικά κατάστοιχα τίτλων δημοτικής ιδιοκτησίας των ετών 1675-1750, τα οποια αναφέρουν ότι χτίστηκε από τον Μεχμέτ Μπεή, ναζίρη (=επόπτη) της Δράμας. Δε διασώζεται κάποια επιγραφή από την ανέγερση. Η Ξάνθη ανήκε διοικητικά στο σανζάκι της Δράμας μέχρι το 1884.
Στο Αχριάν τζαμί αναφέρεται πιθανότατα ο Εβλιγιά Τσελεμπή κατά την περιοδεία του στην περιοχή στα τέλη του 17ου αιώνα και αναφέρει ότι στον χώρο του τζαμιού υπήρχε και ιεροσπουδαστήριο.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Το τζαμί είναι πιθανώς κατασκευασμένο απο Ροδοπαίους τεχνίτες. Αρχικά επρόκειτο για μονόχωρο, λιθόκτιστο τζαμί, με τετράκλινη ξύλινη στέγη. Στην ανατολική πλευρά προστέθηκε μια αίθουσα προσευχής, ανεξάρτητη από τον υπόλοιπο χώρο, ενώ το κτίριο επεκτάθηκε και στη βόρεια πλευρά του.
Ο ξύλινος γυναικωνίτης είναι επίσης μεταγενέστερη προσθήκη και διαθέτει μικρή ημικυκλική προεξοχή, σε παρόμοια διαμόρφωση με άλλα τζαμιά (π.χ. Τσινάρ Τζαμί), καθώς και εκκλησίες της πόλης (π.χ. ναός Αγίου Γεωργίου και ναός Ακάθιστου Ύμνου). Το μιμπάρ (άμβωνας) είναι επίσης ξύλινο, με λιτή, γεωμετρική διαμόρφωση.
Μετά από νεότερες επεμβάσεις, ο τοίχος της κίμπλα (η πλευρά του τζαμιού που είναι στραμμένη προς την Μέκκα) φέρει πολύχρωμο κεραμικό διάκοσμο με φυτικά μοτίβα. Το κτίριο είναι χαρακτηριστικό της οθωμανικής αρχιτεκτονικής, με τις τεχνικές που εφάρμοζαν τα οικοδομικά εργαστήρια του βορειοελλαδικού χώρου την εποχή αυτή (λιθοδομή με ξυλοδεσιές, ξύλινα στοιχεία στο εσωτερικό).
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Ο μιναρές βρίσκεται προσκολλημένος στη βορειοδυτική πλευρά του κτιρίου και είναι πιθανό να επιβίωσε στους σεισμούς που σχεδόν ισοπέδωσαν την πόλη της Ξάνθης το 1829, καθώς δεν παρουσιάζει σημάδια καταστροφής, όπως άλλοι μιναρέδες σε τεμένη της πόλης. Αρχικά ήταν πολυγωνικός εξωτερικά, και πλέον έχει καλυφθεί με κονίαμα.
Σκοπός - Χρήση: Θρησκευτικό κτίριο
Χαρακτηρισμός: Προστατεύεται αυτοδίκαια, Αρμόδια Υπηρεσία: ΕΦΑ Ξάνθης
Χρονολόγηση (περίοδος): Μέσα 19ου αιώνα
Έτος κατασκευής: 1850
Τοποθεσία μνημείου: 41.14597446291965, 24.88653042190085
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Συλλογικός τόμος - Ιερά Μητρόπολη Ξάνθης και Περιθωρίου, Θρησκευτικά Μνημεία στο νομό Ξάνθης, 2009
• Μελκίδη, Χ., Τα Μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης, Αθήνα, 2007
• Μαυρίδης, Δ. (επιμ.), Ξάνθη, η πόλη με τα χίλια χρώματα, 2008
Διεύθυνση: Αργυροκάστρου 20
Επισκέψιμο: Όχι