91. Οικία Φυσεκίδη - Οθωμανικό χαμάμ

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το κτίριο οικοδομήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Το 1882 αγοράστηκε από τον ποτοποιό Κυριάκο Κουεμτζόγλου και χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία της οικογένειας. Το 1958 η οικία πουλήθηκε στον Περικλή Φυσεκίδη.
Σε μεταγενέστερη φάση, κατά πάσα πιθανότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1990, το αρχικό κτίσμα χωρίστηκε και δημιουργήθηκαν δύο κατοικίες. Η πρώτη κατοικία διατήρησε την είσοδο από την πλευρά της οδού Αριστείδου, ενώ για τις ανάγκες της δεύτερης διαμορφώθηκε μια νέα είσοδος από την πλευρά της οδού Αισχύλου.
Πρόκειται για διώροφη κεραμοσκεπή κατοικία σε σχήμα «Γ», η οποία είναι κτισμένη σύμφωνα με τα πρότυπα της λαϊκής βαλκανικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Αποτελείται από πέτρινη τοιχοποιία στη θεμελίωση και το ισόγειο, η οποία είναι ενισχυμένη με οριζόντια ξύλινη περίδεση (ξυλοδεσιές). Στον όροφο του κτιρίου εντοπίζεται η χαρακτηριστική προεξοχή τμήματος του ορόφου (σαχνισί), καθώς και δύο τζάκια με καμπύλη προεξοχή, το ένα από τα οποία υποστηρίζεται με ξύλινη αντηρίδα.
Στο εσωτερικό της οικίας, στο ημιυπόγειο σώζεται τμήμα λουτρικού συγκροτήματος (χαμάμ) της οθωμανικής εποχής, το οποίο αποτελείται από δύο θολοσκεπείς χώρους (οι λεγόμενοι θερμοί) τετράγωνης κάτοψης με κοινή μεσοτοιχία. Η κατασκευή του χαμάμ αυτού ανάγεται στην περίοδο του 16ου – α΄μισό του 17ου αιώνα.

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος:  ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το κτίριο ανεγέρθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα για να λειτουργεί ως κατοικία. Δε φαίνεται να έχει αλλάξει χρήση από την ίδρυσή του. Το 1882 αγοράστηκε από τον ποτοποιό Κυριάκο Κουεμτζόγλου και χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία της οικογένειας. Το 1958 η εγγονή του και μοναδική κληρονόμος του σπιτιού Ευαγγελινή Μπιτσικάνου – Μαργαρίτη πούλησε την οικία στον Περικλή Φυσεκίδη. Σε μεταγενέστερη φάση, κατά πάσα πιθανότητα στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το αρχικό κτίσμα χωρίστηκε και δημιουργήθηκαν δύο κατοικίες. Η πρώτη κατοικία διατήρησε την είσοδο από την πλευρά της Αριστείδου, ενώ για τις ανάγκες της δεύτερης διαμορφώθηκε μια νέα είσοδος από την πλευρά της οδού Αισχύλου.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Πρόκειται για διώροφη κεραμοσκεπή κατοικία σε σχήμα γ, η οποία είναι κτισμένη σύμφωνα με τα πρότυπα της λαϊκής βαλκανικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Βασικά δομικά υλικά του κτιρίου είναι το ξύλο και η πέτρα. Περιλαμβάνει πέτρινη τοιχοποιία στη θεμελίωση και το ισόγειο, η οποία είναι ενισχυμένη με οριζόντια ξύλινη περίδεση (ξυλοδεσιά). 
Στον όροφο του κτιρίου εντοπίζεται χαρακτηριστικό σαχνισί, το οποίο πέρα από το διακοσμητικό ρόλο που επιτελεί ικανοποιεί και βασικές λειτουργικές ανάγκες του κτιρίου, καθώς προσθέτει επιπλέον χώρο στον όροφο. Στο κτίσμα εντοπίζονται δύο τζάκια με καμπύλη προεξοχή, το ένα από τα οποία υποστηρίζεται με ξύλινη αντηρίδα.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Στο ημιυπόγειο της οικίας βρίσκεται εγκιβωρισμένο τμήμα λουτρικού συγκροτήματος (χαμάμ) της οθωμανικής εποχής, το οποίο αποτελείται από δύο θολοσκεπείς χώρους (οι λεγόμενοι θερμοί) τετράγωνης κάτοψης με κοινή μεσοτοιχία και με ρηχά οξυκόρυφα τόξα, οι οποίοι επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω μεταγενέστερου ανοίγματος. Το λουτρό, στη μορφή που διατηρείται μέχρι σήμερα συνιστά τυπικό σχεδόν παράδειγμα λιτού σχετικά επαρχιακού χαμάμ της οθωμανικής εποχής, η κατασκευή του οποίου ανάγεται στην περίοδο του 16ου – α΄μισό του 17ου αιώνα.

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία

Χαρακτηρισμός: ΥΠΠΟ/ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ37/ΚΗΡ/41654/1683/21-09-1998, ΦΕΚ 1088/Β/20-10-1998

Χρονολόγηση (περίοδος): Β’ μισό 19^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: Β’ μισό 19^ου αιώνα

Τοποθεσία μνημείου: 41.144847366873364, 24.887841592299207

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

•    Ευάγγελος Παπαθανασίου, «Λουτρών οθωμανικών χρόνων στην παλαιά πόλη της Ξάνθης», Περί Θράκης 3 (2003), σ. 285 – 295
•    «Το θέατρο Απόλλων και η βασίλισσα Ξανθίππη της Ξάνθης», Θρακικά Χρονικά 38 (1983), σ. 238 – 239

 Διεύθυνση: Αριστείδου 2Α&4

Επισκέψιμο: Όχι

87. Οδός Ευριπίδη Χασιρτζόγλου 99. Κτίσμα Μεχμέτ Σουκρή Πασά - Δομτζίδη