78. Αρχοντικό Κωτσιούδη – Κτίριο Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά»
Σύντομη τεκμηρίωση:
Το κτίριο κτίστηκε από τον Σωκράτη Κωτσιούδη το 1917 στη συνοικία του Ακαθίστου Ύμνου. Σχεδιάστηκε αρχικά για να λειτουργεί ως κατοικία. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα άλλαξε αρκετούς ιδιοκτήτες διατηρώντας πάντα την αρχική του χρήση ως κατοικία, ενώ για χρόνια έζησε εδώ ο πρώην Δήμαρχος της Ξάνθης Πυγμαλίων Χρηστίδης. Το 2001 πέρασε στην ιδιοκτησία του Ινστιτούτου Επεξεργασίας του Λόγου του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά».
Πρόκειται για επιβλητικό διώροφο αρχοντικό μεγαλοαστικού χαρακτήρα. Το αρχιτεκτονικό ύφος του κτιρίου είναι επηρεασμένο από τον νεοκλασικισμό, ενώ η εξωτερική του όψη περιλαμβάνει πλήθος διακοσμητικών στοιχείων, φαλτσογωνία από λαξευμένο γρανίτη, ψευδοπεσσούς με ψευδοεπίκρανα στον όροφο, γείσο μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου ορόφου, καθώς και στη στέψη της τοιχοποιίας, γείσο με διακοσμητικά γλυπτά στοιχεία πάνω από το πλαίσιο των παραθύρων και περίτεχνες σιδεριές πάνω από τα παράθυρα.
Το κτίριο διαθέτει επίσης, πάνω από την επιβλητική κεντρική εξώθυρα επί της οδού Πυγμαλίωνος Χρηστίδη, ένα μικρό μπαλκόνι με χαρακτηριστική τοπική σιδεριά.
Στον όροφο του κτιρίου υπάρχουν επάλληλες τριγωνικές προεκτάσεις του εσωτερικού χώρου, κατασκευασμένες σύμφωνα με τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα του ερκέρ. Στο εσωτερικό του αρχοντικού εντοπίζεται ζωγραφικός διάκοσμος με οροφογραφίες και τοιχογραφίες που φιλοτεχνήθηκε κατά πάσα πιθανότητα από Γερμανό καλλιτέχνη. Τέλος, η οροφή φέρει ακροκέραμα στις τέσσερις γωνίες της.
Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ / ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ
Ιστορικά στοιχεία:
Το κτίριο κτίστηκε το 1917. Σχεδιάστηκε αρχικά για να λειτουργεί ως κατοικία. Από το 2001 ανήκει στο Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» που σχεδιάζει να το αποκαταστήσει.
Ανεγέρθηκε μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων στη συνοικία του Ακαθίστου Ύμνου, από τον Σωκράτη Κωτσιούδη. Κατόπιν αγοράστηκε από τον επίσης καπνέμπορο Παντελή Κουγιουμτζόγλου, ενώ μετά τον θάνατό του το 1924 το κτίριο πέρασε στην ιδιοκτησία των κληρονόμων του. Το 1928 η Άννα Κουγιουμτζόγλου-Καλούδη, κόρη του Παντελή Κουγιουμτζόγλου, αγόρασε το μερίδιο των υπόλοιπων συγκληρονόμων του αρχοντικού και απέκτησε το σύνολο της ιδιοκτησίας του, την οποία διατήρησε μέχρι τον θάνατό της το 1972. Για χρόνια έζησε εδώ ο πρώην Δήμαρχος της Ξάνθης Πυγμαλίων Χρηστίδης. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1977 οι κληρονόμοι της πούλησαν το αρχοντικό στον Σταύρο Γουδελή. Μετά τον θάνατό του, το 2001, ο κληρονόμος του Αναστάσιος Βογιατζής πούλησε το κτίριο στο Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά», το οποίο δραστηριοποιείται στην Αθήνα και στην Ξάνθη και διατηρεί την ιδιοκτησία του μέχρι και σήμερα.
Στοιχεία αρχιτεκτονικής:
Πρόκειται για επιβλητικό διώροφο κεραμοσκεπές αρχοντικό μεγαλοαστικού χαρακτήρα, το οποίο είναι κτισμένο σύμφωνα με τα πρότυπα του νεοκλασικισμού. Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Πυγμαλίωνος Χρηστίδη και Φιλίππου και αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα: ημιυπόγειο, ισόγειο και όροφος. Η εξωτερική όψη του κτιρίου περιλαμβάνει πλήθος διακοσμητικών στοιχείων, όπως φαλτσογωνία από λαξευμένο γρανίτη με διακοσμητικά γείσα στο ισόγειο, ψευδοπεσσούς με ψευδοεπίκρανα στον όροφο, γείσο μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου ορόφου, καθώς και στη στέψη της τοιχοποιίας, γείσο με διακοσμητικά γλυπτά στοιχεία πάνω από το πλαίσιο των παραθύρων και περίτεχνες σιδεριές στα παράθυρα. Το κτίριο διαθέτει επίσης, πάνω από την επιβλητική κεντρική εξώθυρα επί της οδού Πυγμαλίωνος Χρηστίδη, ένα μικρό μπαλκόνι με χαρακτηριστική τοπική σιδεριά. Στον όροφο του κτιρίου, επί της οδού Φιλίππου, υπάρχουν επάλληλες τριγωνικές προεκτάσεις του εσωτερικού χώρου, κατασκευασμένες σύμφωνα με τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα του ερκέρ.
Περιγραφή λοιπών στοιχείων:
Η εσωτερική τοιχοποιία του αρχοντικού είναι διακοσμημένη με οροφογραφίες και τοιχογραφίες, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν κατά πάσα πιθανότητα από Γερμανό καλλιτέχνη. Τέλος, η οροφή φέρει ακροκέραμα στις τέσσερις γωνίες της.
Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Χώρος Έρευνας
Χαρακτηρισμός: ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3247/11732/26-02-1991, ΦΕΚ 199/Β/1991
Χρονολόγηση (περίοδος): Δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα
Έτος κατασκευής: 1917
Τοποθεσία μνημείου: 41.144257, 24.886417
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
• Γεωργία Φουντουκίδου, Αποκατάσταση και επανάχρηση του αρχοντικού Αθηνά στην Ξάνθη, διπλωματική εργασία, διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών – Προστασία, Συντήρηση και Αποκατάσταση Μνημείων Πολιτισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2018
• Ελένη Κουνή, Βασίλης Αϊβαλιώτης, Σοφία Αδαμαντίδου, Ο Λευτέρης Κουνής και η κοσμηματογραφία στην Ξάνθη, Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ. – Δ.Ε.Α.Ξ., Ξάνθη 2006
• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού». Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 121
Διεύθυνση: Πυγμαλίωνος Χρηστίδη 36
Επισκέψιμο: Όχι