Ευεργέτες της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Ξάνθης

Η διαδρομή αυτή είναι περίπου 2 χλμ., 60 λεπτών περίπου και μέτριας δυσκολίας. Σε αυτήν ο επισκέπτης θα μπορέσει να περιηγηθεί σε κτίρια αρχιτεκτονικού ή και θρησκευτικού ενδιαφέροντος ταυτόχρονα, τα οποία είτε κτίστηκαν χάρη στη δωρεά κάποιου Ξανθιώτη ευεργέτη, είτε σχετίζονται με την κατοικία ή κατάστημα της οικογένειας του ευεργέτη.

Ο ρόλος των ευεργετών ήταν ιδιαίτερα σημαντικός για τους ελληνορθόδοξους χριστιανικούς πληθυσμούς κατά τα χρόνια της οθωμανικής περιόδου, αφού αυτοί μερίμνησαν για την οικοδόμηση και τη διακόσμηση σχολείων, εκκλησιών και κτιρίων δημόσιου χαρακτήρα (π.χ. Λέσχες) και με τον τρόπο αυτόν συνέβαλαν στο να διατηρηθεί η εθνοτική και θρησκευτική ταυτότητα της κοινότητας.

Ο επισκέπτης ξεκινά από το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής στην οδό Λευκού Πύργου και καταλήγει στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής στην καρδιά της παλιάς πόλης. Στη διαδρομή θα μάθει για τους καπνέμπορους ευεργέτες Αν. Σιγάλα, Π. Στάλιο, Μ. Ματσίνη, την οικογένεια Κουγιουμτζόγλου, τον δάσκαλο Δ. Χασιρτζόγλου, τον Μ. Φλωρή κ.ά. Επίσης, θα «γνωρίσει» τους μητροπολίτες Ξάνθης και Περιθεωρίου Ευγένιο, με την καθοδήγηση και προτροπή του οποίου ανοικοδομήθηκαν και διακοσμήθηκαν οι εκκλησίες της παλιάς πόλης μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1829, και Ιωακείμ Σγουρό, που ανοικοδόμησε το Μητροπολιτικό Μέγαρο και μέρος των μοναστηριών.

Σημαντικές ήταν οι δωρεές και των επαγγελματιών συντεχνιών στους ναούς, όπως του σιναφιού των τσαγκάρηδων και των υποδηματοποιών, που δώρισαν στο ναό του Ακαθίστου την εικόνα της Αγίας Τριάδας, ή του Ηπειρώτη Γ. Καγιαλίδη, που αφιέρωσε στον Μητροπολιτικό Ναό την εικόνα του Αγίου Γεωργίου εξ Ιωαννίνων, ή της οικογένειας Βέλιου, που δώρισε αρκετές εικόνες στο Καβάκι.

Σημεία Expand/Collapse

11. Αρχοντικό Καλούδη

Σύντομη τεκμηρίωση:

Το κτίριο κτίστηκε από τον καπνέμπορο Βασίλειο Κουγιουμτζόγλου, το 1877, όπως πληροφορεί η ζωγραφισμένη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την πόρτα στο κεντρικό μπαλκόνι (εξώστη).
Αρχικά το κτίσμα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, ως το 1971 όταν η απόγονος της οικογένειας, Άννα Κουγιουμτζόγλου-Καλούδη (1884- 1972), το δώρισε στη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Δήμου Ξάνθης. Το κτίριο αποκαταστάθηκε το 1998 και έκτοτε στεγάζει υπηρεσίες του Δήμου Ξάνθης.
Πρόκειται για ένα γωνιακό, διώροφο κτίσμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, με ρωμανικά και λόγια στοιχεία. Εξωτερικά και εσωτερικά η διάταξή του είναι συμμετρική. Το κτίσμα έχει δύο εισόδους, μία στην οδό Ορφέως και την κεντρική στην οδό Αντίκα. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι η λιθοδομή από πελεκητό ντόπιο γρανίτη και πέτρα Μάνδρας (ψαμμίτη), ο πλούσιος εξωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος σε όλο το κτίσμα και η φαλτσογωνιά που δημιουργείται στη συμβολή των δύο οδών.
Επιπλέον, στον κατακόρυφο άξονα της εισόδου, το κτίριο προεξέχει, για να δοθεί έμφαση στο κυρίαρχο στοιχείο της όψης που είναι η είσοδος και ο εξώστης. Η κύρια όψη τονίζεται επίσης με τα τοξωτά υπέρθυρα, τόσο στην πόρτα επί της οδού Αντίκα, αλλά και στα παράθυρα και την πόρτα στο μπαλκόνι, ενώ όλα τα υπόλοιπα ανοίγματα είναι ορθογώνια. Οι σιδεριές από χυτό σίδηρο πιθανολογείται πως είναι γαλλικής προέλευσης, προφυλάσσουν τα ανοίγματα του ημιυπογείου και του ισογείου, αλλά και χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του μπαλκονιού (εξώστη).
Στο εσωτερικό του κτιρίου, τα δωμάτια αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική σάλα. Διακρίνεται ζωγραφικός διάκοσμος, ξύλινα δάπεδα και ξύλινα ταβάνια, καθώς και μεγάλα ανοίγματα, της μπαλκονόπορτας και των παραθύρων, που εξασφαλίζουν άπλετο φως.

Κατηγορία θεματικού ενδιαφέροντος: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ / ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ

Ιστορικά στοιχεία:

Το κτίριο κτίστηκε από τον καπνέμπορο Βασίλειο Κουγιουμτζόγλου, το 1877, όπως πληροφορεί η ζωγραφισμένη επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την πόρτα στο κεντρικό μπαλκόνι (εξώστη). Αρχικά το κτίσμα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία, ως το 1971 όταν η απόγονος της οικογένειας, Άννα Κουγιουμτζόγλου-Καλούδη (1884- 1972), το δώρισε στη Στέγη Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Δήμου Ξάνθης. Το κτίριο αποκαταστάθηκε το 1998 και έκτοτε στεγάζει υπηρεσίες του Δήμου Ξάνθης.

Στοιχεία αρχιτεκτονικής:

Πρόκειται για ένα γωνιακό, διώροφο κτίσμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, με ρωμανικά και λόγια στοιχεία. Εξωτερικά και εσωτερικά η διάταξή του είναι συμμετρική. Το κτίσμα έχει δύο εισόδους, μία στην οδό Ορφέως και μία στην οδό Αντίκα.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι η λιθοδομή από πελεκητό ντόπιο γρανίτη, ο πλούσιος εξωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος σε όλο το κτίσμα και η φαλτσογωνιά που δημιουργείται στη συμβολή των δύο οδών. Επιπλέον, στον κατακόρυφο άξονα της εισόδου, το κτίριο προεξέχει, για να δοθεί έμφαση στο κυρίαρχο στοιχείο της όψης που είναι η είσοδος και ο εξώστης. Η κύρια όψη τονίζεται επίσης με τα τοξωτά υπέρθυρα, τόσο στην πόρτα επί της οδού Αντίκα, αλλά και στα παράθυρα και την πόρτα στο μπαλκόνι, ενώ όλα τα υπόλοιπα ανοίγματα είναι ορθογώνια. Οι σιδεριές από χυτό σίδηρο πιθανολογείται πως είναι γαλλικής προέλευσης, προφυλάσσουν τα ανοίγματα του ημιυπογείου και του ισογείου, αλλά και χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του μπαλκονιού (εξώστη).
Στο εσωτερικό του κτιρίου, τα δωμάτια αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική σάλα. Διακρίνεται ζωγραφικός διάκοσμος, ξύλινα δάπεδα και ξύλινα ταβάνια, καθώς και μεγάλα ανοίγματα, της μπαλκονόπορτας και των παραθύρων, που εξασφαλίζουν άπλετο φως.

Περιγραφή λοιπών στοιχείων:

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο αρχοντικό Καλούδη παρουσιάζουν ο εξωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος, οι χυτοσιδηρές σιδεριές και η μικρή, τριγωνική ταράτσα, που δημιουργείται επάνω από την είσοδο, επί της οδού Ορφέως.

Σκοπός - Χρήση: Κατοικία, Διοικητικό κτίριο

Χαρακτηρισμός: Διατηρητέο, Φορέας ΥΠΠΟ, Απόφαση Γ/11/63051,ΦΕΚ 73/Β/86

Χρονολόγηση (περίοδος): Τελευταίο τέταρτο 19^ου αιώνα

Έτος κατασκευής: 1877

Τοποθεσία μνημείου: 41.14339, 24.88794

Βιβλιογραφικές παραπομπές:

• Κατσαρή-Βαφειάδη, Τζ. επιμ. 2023. «Ιστορία και καταγραφή των νεοκλασικών κτηρίων του παραδοσιακού Οικισμού». Ξάνθη: Δήμος Ξάνθης, σελ. 51

Διεύθυνση: Ορφέως 35

Επισκέψιμο: Όχι